Uyuşturucu Kullanmak ve Bulundurmaktan (TCK 191) KDAE Denetimlisi Güvenlik Soruşturması Memuriyet Etkisi-Cezası ve Şartları

En son şu tarihte güncellendi: 23 Ocak 2024

Uyuşturucu veya uyarıcı madde içmekten ya da bulundurmaktan ötürü hakkınızda bir soruşturma ya da kovuşturma var ise bu yargılamanın sizin memuriyetinize olan etkisi, arka arkaya yakalamanız durumunda ne olacağı, hangi hallerde itiraz haklarınızın baki kalacağı, suçun cezası ve şartları ile uyuşturucu kullanma-bulundurma suçlarına ilişkin örnek kararların olduğu linkin yer aldığı bu rehber yazımız umarım işinize yarar. Bu suçtan ötürü yargılanıyorsanız bir avukattan faydalanmanız ve dosyada gereken savunmaları yapmanız, yapılması gerekenleri yerinde ve zamanında yerine getirmeniz geleceğiniz için faydalı olacaktır.

Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçu Güvenlik Soruşturması ve Memuriyet Etkisi ile Cezası

Uyuşturucu Madde Bulundurma veya Kullanma Suçu Nedir (TCK 191)

Uyuşturucu madde kullanma suçu; kişisel kullanım amacıyla uyuşturucu madde satın alan, kabul eden, bulunduran veya kullanan kişilerin TCK md.191 uyarınca suç işlemesi anlamına gelmektedir. TCK m.191, uyuşturucu madde kullanımı ve kullanmak amacıyla bulundurma, satın alma veya kabul etme şeklinde iki şekilde suç işlenebileceğini belirtir.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanımı, kişinin uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ağız veya burun yoluyla, şırınga yoluyla veya başka bir şekilde vücuduna alma eylemidir. Kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde bulundurma, kişinin kendisine veya başkasına ait uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak için fiili ve/veya hukuki egemenliği altında uhdesinde bulundurmasıdır. Ancak bu bulundurma aşağıda daha detaylı izah edeceğimiz üzere ticari amaçlar içermemelidir.

Uyuşturucu madde ticareti ile karıştırılmaması gereken kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu, sanığın bulundurma amacına göre belirlenir.

• Sanığın elindeki uyuşturucu madde miktarı
• sanığın davranışları,
• bulunduruluş şekli,
• sosyo-ekonomik durumu,
• uyuşturucu maddenin bulundurulduğu yer,
• sanığın uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı
• bulundurulan uyuşturucu maddenin çeşitliliği,

suçun işlenip işlenmediğinin tespitinde önemli ölçütlerdir.

Kişisel kullanım için kabul edilebilecek uyuşturucu madde miktarı, kişinin fiziksel ve ruhsal yapısı, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin niteliği, cinsi ve kalitesine göre değişebilir. Ancak, yıllık kullanım miktarının üzerinde uyuşturucu madde bulunduran sanığın, uyuşturucu maddeyi kullanma amacı dışında bulundurduğu kabul edilir. Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu işleyen kişiler, hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalırlar.

Kişisel kullanım amacı dışında uyuşturucu madde bulundurmak, uyuşturucu madde ticareti suçu olarak kabul edilir ve daha ağır cezalar öngörülür. Uyuşturucu madde kullanımı veya bulundurma suçundan hüküm giyen kişilerin tedavisi için çeşitli programlar ve rehabilitasyon merkezleri bulunmaktadır (denetim süresinde de bu rehabilitasyonun bir kısmı icra edilmektedir).

Şüphesiz; “uyuşturucu madde kullanımı ve bulundurma suçu, toplum sağlığı açısından da ciddi bir tehdit oluşturmaktadır” ancak elbette herhangi kişiye yönelik doğrudan kast ve bir zarar yoktur (sonuçta ortada bir adam öldürme suçu yok, zarar gören en çok suçun faili olan kişinin bizzat kendisi). Bundan ötürü kanun koyucu bu suçta doğrudan ceza vermek yerine öncesinde bir şans vermek istemiştir. Bu nedenle, uyuşturucu madde kullanımının önlenmesi ve uyuşturucu madde bağımlılığıyla mücadele edilmesi, hem hukuki hem de sosyal bir sorumluluktur. Uyuşturucu madde kullanımı ve bulundurma suçuyla mücadelede, sadece hukuki yaptırımların yeterli olmadığı, aynı zamanda toplumun farkındalığının artırılması, eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yürütülmesi gerektiği de unutulmamalıdır.

Sonuç olarak, uyuşturucu madde kullanımı ve bulundurma suçu, hukuki, sosyal ve toplumsal bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu suçun önlenmesi ve mücadele edilmesi için hem bireysel hem de toplumsal düzeyde çeşitli adımlar atılmalıdır. Nitekim devletimiz de uyuşturucu kullanan kişileri damgalamadan, hayatları boyunca etkilenecekleri idari ve cezai tedbirlere maruz bırakmadan onları ıslah etme amaçlı birtakım tedbirleri kanunlaştırmıştır.

Şu ikisi beraber veya aynı anda mevcut ise bu suç oluşur:

TCK m.191’deki suç genel olarak iki farklı şekilde işlenebilir:

• Uyuşturucu veya uyarıcı nitelik teşkil eden maddeyi kullanma,
• Kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı olan maddeyi bulundurmak ya da satın alma veyahut bu maddeyi bir başkasından kabul etmek.

 Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçu Oluşması İçin Şartlar

“Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu” ile “uyuşturucu madde ticareti suçu” arasında ayrım yapılması gerekmektedir. Bu ayrımın yapılabilmesi için sanığın bulundurma amacı değerlendirilmelidir (YCGK-K.2013/423).

1. Madde miktarı: Uyuşturucu maddenin miktarı en önemli ölçüttür. Kişisel kullanım sınırını aşacak miktarlarda uyuşturucu madde bulundurmak, uyuşturucu maddeyi kişisel kullanım amacı dışında bulundurmak anlamına gelir. Adli Tıp Kurumu’nun ve Yargıtay’ın benimsediği esrar kullanım kişisel sınırları gibi kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Yıllık kullanım miktarının üzerinde uyuşturucu madde bulunduran sanıkların, uyuşturucu maddeyi kullanma amacı dışında bulundurdukları kabul edilir. Mesela; bir valiz dolusu esrarı otobüste yakalatıp içicilikten bahsedemezsiniz en nihayetinde, komik görünür.
2. Davranışları: Sanığın uyuşturucu maddeyi satma veya devretme gibi davranışlarına bakılmalıdır. Bu davranışlar, uyuşturucu maddeyi kullanma amacına yönelik olmalıdır. Uyuşturucu madde satın aldığını iddia eden tanık veya sanık beyanı da dikkate alınmalıdır. Satış yapmak üzere müşteri arayışına girmek, pazarlık yapmak veya numune göstermek uyuşturucu madde ticareti suçu işlendiğinin göstergesidir. Bir dükkanda uç dediğimiz sigara ucuna eklenen esrardan satın aldığınızda ve bunu bir bekçi-polis aramasında teknik takip sonucu yakalattığınızda hukuka aykırı delil gibi meseleler de önem arz edebilir. O sebeple bu gibi hallerde hemen ikrar etmemek ve evvelden avukatınızla iletişime geçmek hayati öneme sahiptir.
3. Bulunan Yer: Uyuşturucu madde nerede bulundurulduğu da önemlidir. Kişisel kullanım için uyuşturucu madde bulunduranlar, bunu kolayca ulaşabilecekleri bir yerde bulundururlar (ceplerinde, araç veya ev çekmecelerinde vs). Uyuşturucu madde, kolayca ulaşılamayacak bir yerde (örneğin bir depoda) zulalanmışsa, uyuşturucu madde ticareti yapıldığının göstergesidir.
4. Ne Şekil Bulunduruluyor: Uyuşturucu madde bulunduruluş şekli de suçun tespiti açısından önemlidir. Hassas terazi ve paketlemede kullanılan ambalaj malzemelerinin ele geçirilmesi (hassas terazi üzerinde uyuşturucu madde kalıntılarının bulunması da aranabilir eğer şartları mevcut ise, çünkü sonuçta artık herkes spor yapıyor protein tozu ölçmek için birçok evde hassas terazi var), uyuşturucunun kullanım dışında bir amaçla bulundurulduğu hususunda önemli bir belirtidir. Çeşitli uyuşturucu maddelerin birlikte bulundurulması, uyuşturucu madde ticareti suçu işlendiği hususunda bir belirtidir.
5. Sosyal durum: Sanığın sosyal ve ekonomik durumu da suçun işlenip işlenmediğinin anlaşılması açısından bir kriter olarak değerlendirilmektedir. Diğer delillerle birlikte sanığın geçimini nasıl sağladığı, gelirinin kaynağı gibi olgular da dikkate alınmalıdır (bir öğretmen ya da doktorun uyuşturucu ticareti ile iştigal etmesi nadir görülen bir şeydir dizi ve filmler haricinde).

Kullanma ve ticaret amaçlı uyuşturucu bulundurma farkı:

“Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu” ile “uyuşturucu madde ticareti suçu” arasındaki farkın belirlenmesi, sanığın “bulundurma amacı”nın değerlendirilmesi ile yapılır. Uyuşturucu madde miktarı, failin davranışları, uyuşturucunun bulunduğu yer, bulunduruluş şekli, bulundurulan uyuşturucu maddelerin çeşitliliği, sanığın uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı ve sosyo-ekonomik durumu ve geliri, sanığın amacının belirlenmesinde önemli kriterlerdir. Uyuşturucu madde kullanmak için bulundurulan miktar kişisel ihtiyacı aşmamalıdır. Sanığın uyuşturucu maddeyi başka kişilere satma, devretme veya tedarik etme davranışı uyuşturucu madde ticareti amacına yönelik olmalıdır. Uyuşturucu maddenin bulundurulduğu yer, kullanmak için mi yoksa ticaret için mi bulundurulduğunu tespit etmek için önemlidir. Uyuşturucu maddenin hassas terazi ve özenli olarak hazırlanmış paketler halinde ve çokça sayıda paketler ile birlikte bulunması, uyuşturucunun ticari amaçla bulundurulduğunu gösterir. Farklı türde uyuşturucu maddelerin bir arada bulunması, ticaret amacıyla bulundurulduğunu gösterir (çünkü genelde içiciler tek bir türe odaklanır zira her bünye farklı farklı olduğu için kimi uyuşturucular kimi bünyelerde zehirli etki gösterebilmekte kemikleri ise daha az toksik etki göstermekte). Sanığın uyuşturucu madde kullanması da, uyuşturucuyu kişisel kullanım için bulundurduğunu gösterir. Sosyo-ekonomik durumu ve geliri, diğer delillerle birlikte, suçun işlenip işlenmediğinin anlaşılması açısından bir kriter olarak değerlendirilir.

“Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu” ve “uyuşturucu madde ticareti suçu” arasındaki farkın tespiti için, sanığın bulundurma amacının değerlendirilmesi gerekmektedir. Sanığın bulundurma amacı belirlenirken, uyuşturucu maddenin miktarı, sanığın davranışları, uyuşturucunun bulundurulduğu yer, bulunduruluş şekli, bulundurulan uyuşturucu maddenin çeşitliliği, sanığın uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı ve sosyo-ekonomik durumu gibi kriterler göz önünde bulundurulmalıdır.

Uyuşturucu madde miktarı, bulundurma suçunun niteliği açısından en önemli ölçüttür. Sanığın kişisel ihtiyaç sınırını aşacak miktarda uyuşturucu madde bulundurması, uyuşturucu maddeyi kişisel kullanım amacı dışında, örneğin satış veya nakil amacıyla bulundurduğunu gösterir. Kişisel kullanım için kabul edilebilecek miktar, kişinin fiziksel ve ruhsal yapısı ile uyuşturucu maddenin niteliğine, cinsine ve kalitesine göre değişebilir. Örneğin, Adli Tıp Kurumunun mütalaalarında, esrar kullananların her defasında 1-1,5 gram olmak üzere günde üç kez esrar tüketebildikleri bildirilmektedir (elbette bu rakamlar kişiden kişiye ve kullanım süresine göre farklılık arz edebilecektir). Yıllık kullanım miktarının üzerinde uyuşturucu madde bulunduran sanığın, uyuşturucu maddeyi kullanma amacı dışında bulundurduğu kabul edilmektedir.

Kullanmak İçin Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Bulundurmak Suçunda Denetimli Almak

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi nedir?

Denetimli almadan evvel savcının bir soruşturma sonucunda “Kamu davasının açılmasının ertelenmesi” kararı vermesi gerekir. Bu karar sonucunda bir suç şüphesiyle ilgili olarak suçlu olarak şüphelenilen bir kişi hakkında iddianame hazırlanmaksızın veya dava açılmaksızın geçici bir erteleme kararı verilmesi mümkündür. Bu karar, cumhuriyet savcısının suç şüphesinin yeterli olduğuna karar verdiği ancak şüphelinin durumunu daha yakından incelemek, gözlemlemek suçun ağırlığına ve şüphelinin kusurluluğuna ilişkin daha fazla delil toplamak veya suçun etkilerini değerlendirmek için (ayrıca kişiye en azından bir şans daha verilmektedir, sonuçta hepimiz erken gençlik yıllarımızda hatalar yapabilmekteyiz, bu hatalar bizim kariyerimizi bir ömür etkilememeli) daha fazla zaman ihtiyaç olunan durumlarda savcı tarafından resen alınmaktadır. (CMK md. 171/2).

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, erteleme süresi boyunca şüphelinin suçla ilişkili bir başka suç işlememesini ve belirtilen koşullara uymasını gerektirir. Ertelenme süresi boyunca, şüpheli davranışları yakından izlenir ve belirli bir süre sonunda erteleme kararı yeniden değerlendirilir. Ertelenme süresi boyunca, şüphelinin uyması gereken koşullar ve yaptırımlar, erteleme kararına bağlı olarak değişebilir, ancak tüm bunlar yasa ile belirlenmiş ve genel hatları ile bellidir (buna aşağıda daha detaylı değineceğiz).

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, suç şüphesi bulunan bir kişi için bir fırsat olarak görülebilir. Ertelenme süresi, şüphelinin topluma uyum sağlamasına, suçlu olarak suç işlememesine, tedavi olmasına ve sorumluluğunu kabul etmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte, erteleme süresinde şüpheli, koşullara uygun davranmazsa veya başka bir suç işlerse, erteleme kararı kaldırılabilir ve kamu davası açılabilir. Ancak bu suçun türü ve niteliği aynı olacak yani denetim süresi içerisinde hakaret suçunun işlenmesi halinde kamu davası açılmaz.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin şartları nelerdir?

CMK madde 171/2-3’te düzenlenen şartlara göre, kamu davasının açılmasının ertelenmesi için hem şüpheli veya sanığa dair şartlar hem de suça dair bazı şartlar gerçekleşmelidir. Bunlar şu aşağıdaki şekildedir:

• Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlarla ilgili kamu davasının açılmasının ertelenmesi uygulanamaz.
• Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, 3 yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren suçlar için verilebilir. Hapis cezasının üst sınırı, on beş yaşını doldurmamış çocuklar bakımından beş yıl olarak uygulanır.
• Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilebilmesi için yeterli suç şüphesi bulunmalıdır. Yeterli suç şüphesi bulunmadığı hallerde, kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermek yerine, kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermek kanuna aykırılık oluşturur.
• Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış olması gerekir.
• Kamu davası açılmasının ertelenmesi, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılarak yargılama yapılmasından daha yararlı olmalıdır.
• Mağdurun veya kamunun uğradığı ve cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zarar, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmiş olmalıdır.
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar gibi suçlarda, kamu davası açılmasının ertelenmesi hükümleri uygulanmaz.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildiğinde, şüpheli hakkındaki soruşturma askıda kalır ve şüpheli erteleme süresi boyunca gözlemlenir. Cumhuriyet savcısı, şüphelinin suç işlemekten çekineceğine dair kanaat edinmeli ve bu kanaatini somut davranışlarına dayandırmalıdır. Şüpheli ve suça ilişkin tüm şartlar gerçekleştiğinde, Cumhuriyet savcısı kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verir ve bu kararı özel bir sistemde kaydeder.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Sabıka/Adli Sicil Kaydına İşlenir mi?

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, suçlu olarak kabul edilen kişinin, belirli şartların yerine getirilmesi durumunda, hapis cezasından kurtulmasını sağlayan bir hukuki düzenlemedir. Ancak, bu durumun kişinin adli sicil kaydına yansıması sorusu sıkça gündeme gelmektedir (eğer 2. kez içicilikten yakalanılması durumunda).

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, adli sicil kaydında değil özel bir sistemde kaydedilir. Bu kayıtlar, sadece bir soruşturma veya kovuşturma ile bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu amaç için kullanılabilir. Yani, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kayıtlar, yalnızca hukuki süreçlerdeki soruşturma ve kovuşturma aşamalarında kullanılır ve iş başvuruları gibi diğer amaçlarla açıkça paylaşılmaz.

Bu nedenle, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kayıtlar, kişinin adli sicil kaydında görünmez. Ancak, kişinin adli sicil kaydında, ilgili suçla ilgili bir kayıt yer alır. Bu kayıt, kişinin geçmişte işlediği suçların bir listesini içerir ve bu nedenle, iş başvuruları gibi diğer amaçlarla kullanılabilecek bir bilgidir. Ancak, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin bir kayıt, adli sicil kaydında bulunmayacaktır.(CMK md. 171/5).

Uyuşturucu Madde Kullanma Suçu ve Kamu Davasının Ertelenmesi Şartları

Uyuşturucu madde kullanma suçuyla ilgili olarak, suçun işlenmesi durumunda şüpheli hakkında hapis cezası verilir. Ancak, suçlunun durumu ve suçun işlenme koşulları göz önünde bulundurulduğunda, bazı durumlarda hapis cezasının yerine kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilir.

Uyuşturucu madde kullanma suçu şüphelisi hakkında, CMK md. 171’deki şartlar aranmaksızın kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilebilir. Ancak ne yazık ki uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak için satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında erteleme kararı verilmesi mümkün değidir çünkü kanunda daha ağır bir cezaya hükmedilmesi kararlaştırıldıysa o uygulanır.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildiğinde, şüpheli hakkında en az 1 yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre, cumhuriyet savcısı gerekli görürse, üçer aylık sürelerle en fazla 1 yıl daha uzatılabilir. Şüpheli, tedavi kararı verildiyse tedavinin gereklerine uymalıdır.

Erteleme süresi içinde şüpheli, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmamalı, bulundurmamalı, satın almamalı ve kabul etmemelidir. Şüpheli bu yükümlülükleri yerine getirirse hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir.

Ancak, şüpheli yükümlülüklerine aykırı davranırsa veya tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar ederse veya tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanma suçu işlerse, hakkında kamu davası açılır.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, suçlu için bir şans sağlar ve ona yeniden topluma entegre olabilme fırsatı verir. Ancak, suçlu bu fırsatı kötüye kullanırsa, hakkında daha sert yaptırımlar uygulanabilir.

Uyuşturucu madde kullanma suçu şüphelisi hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmesi durumunda, bu karar adli sicil kaydında mahsus bir sisteme kaydedilir. Ancak, iş başvurusu veya başka başvurular için verilen adli sicil/sabıka kaydında bu bilgiler yer almaz. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmalarında da çoğu kez engel olmaz.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı ve diğer hukuki konularla ilgili olarak, bir ceza avukatı ile görüşmek, ertelemenin hukuki sonuçları konusunda tereddütleri ve hak kayıplarını önleyebilir.

Suçtan Zarar Gören veya Şüpheli Erteleme Kararına İtiraz Edebilir mi?

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, suçtan zarar gören veya şüphelinin itiraz etme hakkına sahip olduğu bir karardır ve bu hakkın kanuni dayanağı CMK md. 171/2 ve md.173/1’de yer almaktadır.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildikten sonra, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde suçtan zarar gören veya şüpheli, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz etmesi mümkündür (CMK md. 173/1). İtiraz dilekçesinde, itirazın gerekçeleri ve delilleri belirtilmelidir.

Sulh ceza hâkimliği, itirazın kabul edilip edilmemesine karar verir. İtirazın kabul edilmesi halinde, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı hakkında yeniden bir değerlendirme yapılır. Sulh ceza hâkimliği, kararını verirken, tüm erteleme şartlarına uygunluk ve kamu yararı gibi hususları baştan sona değerlendirerek göz önünde bulundurur.

Suçtan zarar gören veya şüphelinin, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına itiraz etme hakkı, kararın hukuka uygunluğu ve adil bir yargılamaya olan etkisi açısından önemlidir. Bu nedenle, kararın tebliği sonrası 15 gün içinde itiraz hakkının kullanılması önemlidir ve itiraz dilekçesinde gerekçelerin ve delillerin çok açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir.

Erteleme Süresi, Yükümlülükler ve Zamanaşımı

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının ardından şüpheli hakkında denetim süresi en ivedi olarak başlar. CMK md. 171/4‘e göre, elbette bu bahsi geçen 5 yıllık erteleme süresi boyunca şüpheli, kasıtlı bir suç işlememelidir.

Bu süre boyunca dava zamanaşımı süreleri işlemez. Savcılık tarafından erteleme kararı verildiği andan itibaren dava zamanaşımı süresinin işlemesi durur. Ancak erteleme kararı, dava zamanaşımının ‘kesilme‘ nedeni değil, ‘durma‘ nedenidir.

5 yıllık erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir ve erteleme kararı adli sicil/sabıka kaydı sisteminde hiçbir şekilde görünmez

Ancak, şüpheli erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse, Cumhuriyet savcısı dosyayı yeniden ele alır ve şüpheli hakkında bir iddianame düzenleyerek kamu davası açar (CMK md. 171/4).

Uyuşturucu İçiciliği veya Bulundurma Suçunda Denetimli Serbestlik ve İhlali

Uyuşturucu kullanma veya bulundurma suçuyla ilgili olarak, denetimli serbestlik tedbiri temel şekliyle özetlemek gerekirse şu şekilde uygulanmaktadır:

Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında verilen 5 yıl süreli kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararını ve şüpheliye yüklenen yükümlülükleri şüpheliye tebliğ eder (bu tebligat maalesef çoğu kez usulüne uygun şekilde yapılmadığından uygulamada çok ciddi sorunlar çıkmaktadır). Soruşturma dosyası takibin yapılması için Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğüne gönderilir. Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü, şüpheliye tebligat çıkartarak tebliğden itibaren 10 gün içinde şube müdürlüğüne başvurarak denetim programına katılmasını ister. Şüpheli, 10 günlük yasal süresi içinde Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğüne başvurmak zorundadır. Eğer şüpheli 10 günlük süre içerisinde Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğüne başvurmazsa (mücbir sebepler ve olağanüstü haller nedeniyle bu sürenin aşılabilmesi mümkündür), hakkında denetimli serbestlik programına uymadığına dair tutanak düzenlenip dosya tekrar savcılığa gönderilir. Cumhuriyet savcısı da tebligata rağmen denetime uyulmadığı gerekçesiyle şüpheli hakkında bir iddianame düzenleyerek kamu davası açar.

Şüpheli, denetimli serbestlik programına başladıktan sonra programı 2 kez ihlal ederse, denetim serbestlik dosyası ihlalden dolayı kapatılıp savcılığa gönderilir.

Eğer şüpheli, erteleme süresi zarfında denetimli serbestlik yükümlülüklerine uymazsa ve yasakları ihlal ederse, hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilemez.

Denetimli serbestlik yükümlülüklerinin ihlal edildiği takdirde, mahkeme duruşma açar. Mahkeme, daha önce savunması alınmış olan sanığa, “tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine uymadığının iddia edilmesi nedeniyle, duruşmaya gelip bu konuda beyanda bulunması veya diyeceklerini duruşma gününe kadar yazılı olarak bildirmesi gerektiği, mazeretsiz olarak duruşmaya gelmediği ve diyeceklerini yazılı olarak bildirmediği takdirde tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uymadığı kabul edilerek, cezaya hükmedilebileceği” uyarısını içeren davetiye tebliğ eder. Sanık davetiye tebliğine rağmen duruşmaya gelmez veya diyeceklerini yazılı olarak da bildirmezse, mahkeme sanığı zorla getirmek üzere davetiye hazırlar.

Denetimli serbestlik tedbiri uygulanacak olan şüphelinin, uyuşturucu kullanma veya bulundurma suçu nedeniyle açılan kamu davasının ertelenmesi kararı kendisine tebliğ edildikten sonra 10 gün içinde Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü’ne başvurması gerekmektedir. Bu başvuru süresi, yasal bir zorunluluktur ve şüphelinin 10 günlük süre içinde başvurmaması halinde denetimli serbestlik programına uymadığına dair tutanak düzenlenip dosya tekrar savcılığa gönderilir. Cumhuriyet savcısı, tebligata rağmen denetime uyulmadığı gerekçesiyle şüpheli hakkında bir iddianame düzenleyerek kamu davası açar.

Denetimli serbestlik programı başladıktan sonra, şüphelinin programı ihlal etmesi hali söz konusu olursa denetim serbestlik dosyası ihlalden dolayı kapatılıp derhal savcılığa gönderilir. İhlaller arasında, denetimli serbestlik yükümlülüklerine aykırı davranma ve yasakları ihlal etme yer almaktadır.

Şüpheli, erteleme süresi zarfında denetimli serbestlik yükümlülüklerine uyduğu ve yasakları ihlal etmediği takdirde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Ancak yükümlülükleri ihlal etmesi durumunda, mahkeme duruşma açar. Mahkeme, daha önce savunması alınmış olmak koşuluyla sanığa, “tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine uymadığının” iddia edilmesi nedeniyle, duruşmaya gelip bu konuda beyanda bulunması veya diyeceklerini duruşma gününe kadar yazılı olarak bildirmesi gerektiği, mazeretsiz olarak duruşmaya gelmediği ve diyeceklerini yazılı olarak bildirmediği takdirde tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uymadığı kabul edilerek, cezaya hükmolunabileceği  uyarısını içeren davetiyeyi usulüne uygun şekilde tebliğ eder. Sanık davetiye tebliğine rağmen duruşmaya gelmez veya diyeceklerini yazılı olarak da bildirmez ise, mahkeme sanığın yokluğunda hüküm verilebilecektir. Yine burada da usulsüz tebligat kararın itirazı veya eğer mümkün ise istinafı sonucu bozulması sebebidir.

KDAE kararının tebliği hakkında önemli detaylar

Suç işleyen kişiler hakkında başlatılan soruşturmalar kapsamında, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi uyarınca kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilir. Bu durumda, şüpheli hakkında denetim süresi başlar ve şüpheli 5 yıl boyunca kasıtlı suç işlememelidir (CMK md. 171/4).

Erteleme süresi içinde dava zamanaşımı süreleri işlemez ve savcılık tarafından erteleme kararı verilir verilmez dava zamanaşımı süresinin işlemesi durur. Erteleme kararı, dava zamanaşımının kesilmesine neden olmaz, sadece durmasını sağlar.

Denetimli serbestlik tedbiri erteleme süresi boyunca uygulanır ve şüpheli hakkında asgari bir yıl süreyle devam eder. Cumhuriyet savcısı, şüpheliye uyması gereken yükümlülükler veya yasaklar ihlal edilirse oluşabilecek sonuçlar hakkında uyarıda bulunmalıdır ve bu uyarı karar metninde belirtilmelidir.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verildikten sonra şüpheli hakkında kamu davası açılması için belirli durumlar mevcuttur. Şüpheli, kendisine yüklenen yükümlülüklere veya tedavinin gereklerine uygun davranmazsa, tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alırsa veya kabul ederse veya uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanırsa kamu davası açılacaktır.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına ilişkin kararın kesinleşmesi için, kararın tebliği süreci tamamlanmalıdır. Şüpheliye karar tebliğ edildikten sonra 15 gün içinde itiraz hakkı bulunmaktadır ve kararın kesinleşmesi için usulüne uygun şekilde tebliğ edilmesi ve kesinleştirilmesi gerekmektedir. Infaz süreci sonucunun beklenmesi ve tebligat işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. Yargıtay, KDAE kararının infazına başlanmış olmasının veya tedbirin infazının tamamlanmış olmasının bir önem arz etmediği görüşündedir.

Sonuç olarak, kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verildiği takdirde, şüphelinin uyması gereken yükümlülükler ve yasaklar konusunda dikkatli olması gerekmektedir. Yani sonuç olarak kesinleşmesi için usulüne uygun tebligat şart!

5237 sayılı TCK’nin 191. maddesi kapsamında yer alan suçlarda, soruşturma başlatıldığında şüpheli hakkında 4.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesindeki şartlar aranmaksızın, beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmesi zorunludur (TCK m. 191/2). Bu karar, suçtan zarar gören veya şüpheli tarafından itiraz edilebilir.

Erteleme kararı alındığında, şüpheli hakkında bir denetim süresi başlar. Şüpheli, erteleme süresi boyunca kasten işlenen herhangi bir suç işlememelidir (TCK m. 191/4).

Erteleme süresi boyunca, dava zamanaşımı süreleri işlemez. Erteleme kararı verildikten sonra, dava zamanaşımı süresinin işlemesi durur. Ancak, erteleme kararı hukuki niteliği itibariyle dava zamanaşımının kesilmesi nedeni değil, durma nedenidir.

Şüpheli, 5 yıllık erteleme süresi içinde belirtilen şartları yerine getirdiği takdirde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir. Erteleme kararı da adli sicil/sabıka kaydı sicili sisteminden tamamen silinir.

Ancak, şüpheli erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse, Cumhuriyet savcısı yeniden dava açabilir (TCK m. 191/4).

Erteleme sürecinde, şüpheli kendisine yüklenen yükümlülüklere ve tedaviye uygun davranmak zorundadır. Aksi takdirde, Cumhuriyet savcısı şüpheliyi uyarır ve yaptırımlar uygulayabilir. Şüphelinin uyması gereken yükümlülükler belirli kurallara tabidir.

Bu nedenle, KDAE kararı tebliğ edilmeden önce infaz edilemez. Cumhuriyet Başsavcılığı’nca verilen kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına ilişkin karar, şüpheliye tebliğ edildikten sonra 15 günlük itiraz süresi geçmeden kesinleşmediği için 5 yıllık erteleme süresi işlemeye başlamaz.

Yargıtay, bu durumlarda KDAE kararının infazına başlanmış olmasının veya tedbirin infazının tamamlanmış olmasının bir önem arz etmediğini belirtmektedir.

Bununla birlikte, KDAE kararının infazına başlanmış olması veya tedbirin infazının tamamlanmış olması, kesinleşmiş bir mahkeme kararının bulunmaması veya kararın hukuka aykırı olması gibi nedenlerle ilgili kişinin erteleme süresi içinde kasıtlı suç işlememesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildiği takdirde, şüpheli hakkında denetim süresi başlamaktadır ve bu süre içinde asgari bir yıl denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaktadır. Eğer şüpheli 5 yıl boyunca kasıtlı bir suç işlemezse, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir ve erteleme kararı adli sicil/sabıka kaydı sicili sisteminden tamamen silinir. Ancak, şüphelinin kendisine yüklenen yükümlülüklere veya tedavinin gereklerine uygun davranmaması, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması veya tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması halinde kamu davası açılabilir. KDAE kararının infazına başlanması veya tedbirin infazının tamamlanmış olması, kesinleşmiş bir mahkeme kararının bulunmaması veya kararın hukuka aykırı olması gibi nedenlerle ilgili kişinin erteleme süresi içinde kasıtlı suç işlememesi gerekmektedir. Bu nedenle, ilgili kişinin KDAE kararının tebliği ve kesinleşmesinin sağlanması önemlidir.

Erteleme veya Para Cezasına Çevrilmesi Mümkün Mü?

Cezanın ertelenmesi, adli para cezasına çevirme ve HAGB, Türk Ceza Kanunu’nun sunduğu ceza yaptırımları arasında yer almaktadır. Adli para cezası, bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Ancak, uyuşturucu madde kullanma suçu, ceza miktarı nedeniyle adli para cezasına çevrilmeye uygun bir suç değildir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında verilen cezanın belirli bir denetim süresi içinde sonuç doğurmaması durumunda, belirli koşulların sağlanması halinde ceza kararının ortadan kaldırılması ve davayı düşürülmesi anlamına gelir. Uyuşturucu madde kullanma suçu nedeniyle, kamu davası açıldıktan sonra yapılan yargılama sonucunda, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilir.

Erteleme ise mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi anlamına gelir. Uyuşturucu madde kullanma suçu nedeniyle verilen hapis cezası da ertelenebilir.

Mahkeme ceza verirse tedavi ve rehabilitasyon nasıl uygulanıyor?

Uyuşturucu Madde Kullanma ve Bulundurma Suçunda Zamanaşımı

Uyuşturucu Madde Kullanma ve Bulundurma Suçunda Şikayet Aranır mı?

Bu sorunun cevabı net ve bellidir: “Hayır“. Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu, takibi şikayete bağlı suçlar kategorisinde yer almaz. Dolayısıyla, suçun takibi için belirli bir şikayet süresi mevcut değildir. Suçun soruşturma ve kovuşturması, dava zamanaşımı süresine uyulduğu takdirde her zaman yapılabilir.

Uyuştucu Madde Kullanmak ve Bulundurmak Suçunda Cezalandırmaya Yeter İspat Kuralları

Uyuşturucu madde kullanma suçu genellikle sanıkların zilyetliğinde veya onlarla ilişkilendirilebilecek şekilde uyuşturucu madde ele geçirilmesi sonucu ispat edilir. Ancak, uyuşturucu madde yukarıda anılan şekilde ele geçirilemediği durumlarda, eğer ki ortada makul şüphe var ise sanığın uyuşturucu madde kullandığına dair tıbbi delillere dayalı ispat yapılmalıdır.

Ancak burada önem arz eden detay: Sanığın sadece soyut bir şekilde suçu kabul etmesi halinde bu ikrar delili tek başına cezalandırılması için yeterli değildir. Çünkü, uyuşturucu kullandığını kabul eden bir sanığın hangi tür uyuşturucu kullandığının tespit edilememesi nedeniyle suçun ispatı açısından yeterli değildir.Ayrıca uygulamada çok karşılaşılan bir durum var. Mesela  kollukta ifade alınırken oluşan “korku, baskı sonucu oluşan yüksek kaygı ve endişe hali” kişinin bir an evvel oradan kurtulmasını amacıyla yapmadığı eylemleri ikrar etmesine yol açabilmektedir.

Nitekim; Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, sanığın, “uyuşturucu madde kullandığını söylemesi” ancak, sanığa ait uyuşturucu maddenin ele geçirilememesi, kullandığı maddelerin niteliklerinin belirlenememesi, tıbbi olarak ispatlanamaması ve somut delillerin olmaması durumunda, sanığın beraat etmesi gerekir. Soyut kabullere dayanılarak sanığın mahkum edilmesi hukuka aykırıdır ve mahkeme kararı bozulur.

Bununla birlikte, uyuşturucu madde kullanma suçuyla ilgili ispat yöntemleri, her dava ve sanık için farklılık gösterebilir. Bu nedenle, her dava özgün şartlarına göre değerlendirilmeli ve yargılama sürecinde adil ve hukuka uygun bir şekilde işlemelidir.

Ancak, uyuşturucu madde kullanma suçunun ispatında, uyuşturucu madde kullanımının belirtilerine yönelik gözlem, test ve tahlil sonuçları da delil olarak kullanılabilir. Uyuşturucu kullanımına ilişkin delillerin, hukuka uygun şekilde elde edilmiş olması ve delillerin usulüne uygun değerlendirilmesi hali de suçun ispatı açısında da büyük önem arz ediyor. Mesela bekçilerin arama yetkisi bir dönem yoktu ve kısıtlı idi hal böyle iken arama yapan bekçilerin bu hukuka aykırı arama nedeniyle elde ettiği deliller hukuka aykırı delil olacağından hükme esas alınmaz.

Örneğin, Yargıtay’ın 2020 yılında verdiği bir kararda, sanığın uyuşturucu kullanımına ilişkin tıbbi raporun, usulüne uygun şekilde hazırlandığı ve delil olarak değerlendirilebileceği belirtilmiştir. Ayrıca, Yargıtay’ın başka bir kararında ise, uyuşturucu kullanımına ilişkin iddiaların sadece polis memurları tarafından yapıldığı ve herhangi bir tıbbi delil olmadığı gerekçesiyle suçun ispatlanamayacağına hükmedilmiştir. Mesela kanda yeteri miktarda uyuşturucu maddeye rastlanılmaması halinde ortada içicilik değil en fazla “uyuşturucu maddeye maruziyetten bahesilebilecektir”. Mesela esrar maddesi içen kişilerle aynı ortamda bir süre bulunmanın kan değerlerinde thc adı verilen maddeye rastlanılması sonucunu doğurduğu bilinen bir gerçek!

Tüm bu açıkladığımız hususlardan ötürü; uyuşturucu madde kullanma suçuyla ilgili ispatın; baştan sona delillere dayalı olarak ve hukuka uygun şekilde yapılması önemlidir. Daha evvelden de ifade ettiğimiz üzere; uyuşturucu kullanımına ve bulundurmaya ilişkin delillerin usulüne uygun bir şekilde elde edilmesi ve değerlendirilmesi, suçun ispatında kesin rol oynamaktadır.