En son şu tarihte güncellendi: 1 Eylül 2023
İnternetin faydaları saymakla bitmese de, bir o kadar da zararının olduğu su götürmez bir gerçek. İnternetin olumsuz yanı yüzünden artık kişilik haklarımız imkansız ve telafi edilemez şekilde zarara uğrama riski altında. İşte bu zararlara dur demek adına 5651 sayılı ‘’İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’’ oluşturulmuş ve söz konusu kanunla kişilik haklarımız koruma altına alınmıştır.
5651 sayılı Kanunun 4 farklı maddesinde, çeşitli sebeplerle internet erişiminin engellenmesi ve içeriğin çıkarılması kararı verilebileceğinden söz edilmiştir. Yazının okuma açısından zor olmaması için 2 farklı başlık altında konuyu irdeledim. Bu yazımızın konusu sadece ”suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla internet erişimin engellenmesi ve içerik kaldırma”. Kişilik haklarının ihlali sebebiyle erişimin engellenmesi hususunu ayrı bir yazıda izah edeceğim.
Konu ile ilgili şu yazımıza göz atabilirsiniz: Kişilik Haklarının İhlali Sebebiyle İnternet Erişiminin Engellenmesi ve İçerik Kaldırma
Başlıklar:
İnternet Erişiminin Engellenmesi ve İçerik Kaldırma Kararı Hangi Nedenlere Dayalı Olarak Verilebilir?
5651 sayılı kanunda, 4 farklı sebebe dayalı olarak erişim engellenmesi kararı verilebileceği düzenlenmiştir. Aslında bu sebepleri 2 farklı ana başlık altında toplayabiliriz. Birinci olarak suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla, ikinci olarak kişilik haklarının ihlal edilmesi sebebiyle bu karar verilmektedir. Yazımızın esas içeriğini oluşturan suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla erişimin engellenmesi, 5651 sayılı kanun’un 8. ve 8/A maddesinde düzenlenmiştir. Kişilik haklarının ihlal edilmesi sebebiyle erişimin engellenmesi ise aynı kanunun 9. ve 9/A maddelerinde yer almaktadır.
1-) 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinde yer alan düzenlemeyle birlikte ; internet ortamında yapılan ve ilgili maddede sayılan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir.
2-) 8/A maddesinde yer alan düzenlemeyle birlikte; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir. Buna göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak internet erişiminin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilebilmektedir.
3-) 9/A maddesinde özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilebileceği düzenlenmiştir. Buna göre; internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, BTK’ya doğrudan başvurarak veya gecikmesinde sakınca bulunan bir durum söz konusu ise BTK başkanı tarafından, içeriğe erişimin engellenmesi kararı uygulanabilecektir.
4-) 9. maddede ise kişilik haklarının ihlali sebebiyle erişimin engellenmesinin uygulanabileceği düzenlemiştir. İlgili hüküm uyarınca internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek veya tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar; içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak, uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını talep edebileceği gibi, doğrudan Sulh Ceza Hakimliğine başvurarak da içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini talep edebilecektir.
Suç İşlenmesinin Önlenmesi Amacıyla İnternet Erişiminin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Yayından Kaldırılması
5651 sayılı kanun kapsamında erişim engelleme kararının verilebileceği hallerden biri ‘’suç işlenmesinin önlenmesi’’ amacıdır. Suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla erişimin engellenmesi, 5651 sayılı kanun’un 8. ve 8/A maddelerinde düzenlenmiştir.
-
8. Madde Uyarınca Erişimin Engellenmesi
İlgili Kanun’un 8. maddesinde yer alan düzenleme ile birlikte ; internet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlarla ilgili olarak , içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilmektedir. Daha açık bir ifade ile internet ortamında suç teşkil edecek bir içerik mevcut ise, bu madde kapsamında içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir.
Aşağıda yer verdiğimiz suçlar katalog suçlar olup, bu suçların işlendiğine ilişkin ‘’yeterli şüphe’’ bulunması halinde; erişimin engellenmesi kararı verilir.
Türk Ceza Kanununda yer alan;
1-) İntihara yönlendirme (madde 84),
2-) Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
3-) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),
4-) Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
5-) Müstehcenlik (madde 226),
6-) Fuhuş (madde 227),
7-) Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228)
8- ) Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar
9-) 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar
10-) Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununun 27 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan suçlar.
Yukarıda yer alan katalog suçlardan birisinin oluştuğu noktasında yeterli şüphe bulunuyorsa soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından internet erişiminin engellenmesi kararı verilecektir. Verilen erişimin engellenmesi kararı amacını gerçekleştirebilecek nitelikte ise belirli süreyle sınırlı olarak da verilebilir.
Soruşturma evresinde gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısı tarafından da içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilecektir. Ancak bu durumda Cumhuriyet savcısı kararını 24 saat içinde hâkimin onayına sunmalı ve hâkim tarafından da karar en geç 24 saat içinde onaylanmalıdır. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılacaktır.
Bu madde uyarınca internet erişiminin engellenmesi kararı verilebilmesi için yukarıda yer alan suçlara ilişkin olarak başlatılmış bir ceza soruşturması veya kovuşturmasının bulunması gerekmektedir. Ancak ceza soruşturması veya kovuşturmasının yapılması tek başına yeterli kabul edilmemekte, ayrıca ilgili yayın içeriğinin yukarıda sayılı suçları oluşturduğuna yönelik yeterli suç şüphesinin de bulunması şarttır. Aranan yeterli şüphe; yargılamada dosyada yer alan delillere bakıldığında şüpheli veya sanığın mahkum olma ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda oluşmaktadır.
Verilecek erişim engellenmesi kararında; kararı veren merciinin adı, karar tarihi, mahkemenin veya soruşturma dosyasının numarası, internet erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin kaldırılması tedbirinin hangi suç sebebiyle istendiğinin ve bu suça ilişkin yeterli şüphe sebeplerinin neler olduğunun açıkça ifade edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca şunu ifade edelim ki ; yukarıda yer alan suçları oluşturan yayınlara ilişkin olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı re’sen BTK Başkanı tarafından da verilebilir. Başkan tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının konusunu oluşturan yayını yapanların kimliklerinin belirlenmesi halinde, BTK Başkanı tarafından Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.
-
8/A. Madde Uyarınca Erişimin Engellenmesi
8/A maddesinde ‘’gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi’’ hususu düzenlenmiş olup, ilgili maddede hangi sebeplere dayalı olarak bu kararın verileceği düzenlenmiştir.
Bu hüküm uyarınca erişimin engellenmesi kararı verilecek haller 2’ye ayrılmaktadır.
1-) Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhurbaşkanlığı tarafından içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilir.
2-) Milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili sebeplere bağlı olarak ilgili bakanlıkların talebi üzerine, BTK Başkanı tarafından, internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilir.
Yukarıdaki hükme baktığımızda erişimin engellenmesi kararı, ilk maddede ‘’yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması’’ sebeplerine bağlı olarak; ikinci maddede ise ‘’milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması’’ sebeplerine bağlı olarak verilebilmektedir.
Yine ilgili düzenlemelere baktığımızda erişimin engellenmesi kararı verme konusunda asıl yetkili olan mercinin hakim olduğunu görmekteyiz. Kanunda sayılan sebeplere bağlı olarak öncelikle hakim tarafından, gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcut ise Cumhurbaşkanlığı tarafından ya da ilgili Bakanlığın talebi üzerine BTK başkanı tarafından erişimin engellenmesi kararı verilecektir.
Kanunun 8/A maddesi kapsamında alınan içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı; Cumhurbaşkanlığı veya ilgili Bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından verilmiş ise BTK başkanı tarafından, 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulmak zorundadır. Hâkim inceleme üzerine vereceği kararını 48 saat içinde açıklamalıdır; aksi hâlde karar kendiliğinden ortadan kalkacaktır.
İlgili maddenin 4. fıkra hükmü uyarınca suça konu internet içeriklerini oluşturan ve yayan kişiler hakkında BTK başkanı tarafından, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır. Söz konusu suç duyurusunda bulunulması için faillerin kimliklerinin belirlenmesi şart değildir, faillere ulaşmak için yeterli olan bilgileri içerik, yer ve erişim sağlayıcıları; hakim kararı üzerine adli mercilere verecektir. Eğer bu bahsettiğimiz bilgileri içerik, yer ve erişim sağlayıcıları sorumluları adli mercilere vermez ise; 3 bin günden 10 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır.
İnternet Erişiminin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Yayından Kaldırılması Kararının Uygulanması
Kanun’un 8.maddesi kapsamında alınan içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı; derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren 4 saat içerisinde yerine getirilmelidir. Öncelikle verilen karar uygulanmak için BTK’ya gönderilecektir. Eğer bu kararı doğrudan BTK başkanı almışsa, gereğinin yapılması için içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcısına söz konusu kararı bildirecektir.
Kanunda erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde uygulanacak yaptırımlar da düzenlenmiştir. Öncelikle koruma tedbiri olarak verilen erişim engellenmesi kararı mevcutsa ve bu karar yerine getirilmezse; yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıları (yaptıkları fiil daha ağır bir cezayı gerektiren başka bir suçu oluşturmazsa) 500 günden 3 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır. Eğer erişimin engellenmesi kararı idari tedbir olarak verilmiş ve bu karar yerine getirilmemişse; kararı yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıları sorumluları hakkında BTK başkanı tarafından 10 bin TL ‘den 100 bin TL ‘ye kadar idari para cezasına hükmedilecektir.
Kanunun 8/A maddesi kapsamında alınan içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı ise; ilgili erişim, içerik ve yer sağlayıcısı tarafından derhal ve en geç kararın bildirilmesinden itibaren 4 saat içerisinde yerine getirilmek zorundadır. Bu kararı uygulamayan erişim sağlayıcıları ile içerik ve yer sağlayıcıları hakkında BTK başkanı tarafından, 50 bin TL’den 500 bin TL’ye kadar idari para cezasına hükmedilecektir.
İlgili kanunun 8. maddesinin 17. fıkra hükmüne baktığımızda; erişim engellemesinin kural olarak URL engellemesi şeklinde gerçekleştirileceği ifade edilmiştir. Bu sebeple erişim engellenmesi kararı ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım veya bölüm ile ilgili olarak içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle uygulanacaktır. Ancak bu yöntemin uygulanması mümkün olmayan durumlarda, internet sitesinin tamamına erişim engellenecektir.
İnternet Erişimi Nasıl Engellenir?
İnternet erişiminin engellenmesi belli yöntemler aracılığıyla yapılmaktadır. Erişimin engellenmesi; alan adından erişimi engelleme, IP adresinden erişim engelleme, URL engellemesi ve benzer yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmektedir.
1-Alan Adından Erişim Engellenmesi; Alan adı (DNS), internet sitesine bağlanmak için kullanılan adrestir. Alan adından erişimin engellenmesi halinde tüm internet sitesine erişim engellenmektedir. Daha açık bir ifadeyle artık o sitede yer alan tüm içerikler ulaşılamaz hale gelecektir. Bu yöntem ölçülülük ilkesine aykırı olabileceğinden, uygulamada pek kullanılmamaktadır.
2-IP Adresinden Erişim Engellenmesi; IP adresi, internet içerisinde yer alan cihazların birbirinden ayırt edilmesini sağlayan bir kimliktir. IP adresinden erişimin engellenmesi yönteminde söz konusu siteye dair IP adresi devre dışı bırakılmakta, yer sağlayıcılarının IP adresleri ulaşılamaz hale gelmektedir. Bu yöntemde sunucunun IP adresi engellendiğinden sadece engellenmesi istenilen site değil, aynı sunucudan yayın yapılan tüm internet siteleri erişilemez hale gelmektedir. İşbu sebeple bu yöntem suç ve cezaların şahsiliği ilkesi ile ölçülülük ilkesine aykırı durumlar yaratabileceğinden, uygulamada pek kullanılmamaktadır.
3-URL Engellemesi; URL, içeriğin yer aldığı internet adresine gidilmesini sağlayan açık adrestir. URL adresinden içerik engellemede sadece ilgili içeriğin kaldırılması sonucu doğmaktadır. Bu yöntem yalnızca engellenmesi talep edilen içeriğe erişimi engellediği için genel kaide uygulamada bu yöntemin kullanılmasıdır.
İnternet Erişiminin Engellenmesi İle İçerik Tamamen Ortadan Kalkar Mı?
İnternet erişiminin engellenmesi; 5651 sayılı kanunda yer alan sebeplerin oluşması halinde, internet üzerinden yayınlanan fotoğraf, yazı, haber, video gibi içeriklerin bulunduğu internet sitesine erişimin devlet aracılığıyla belli yöntemlerle engellenmesi anlamını taşımaktadır.
İnternet erişiminin engellenmesi dendiğinde akla içeriğin tamamen ortadan kaldırıldığı gelse de bu düşünce yanlıştır. Zira internet erişiminin engellenmesi ile internet içeriğinin kaldırılması birbirinden oldukça farklı bir durumdur. İnternet erişimi engellendiğinde içeriğin bulunduğu web sitesine girilememekte, internet içeriğinin kaldırılmasında ise bahsi geçen içeriğin tamamen silinerek ortadan kaldırılması sonucu çıkmaktadır. Ayrıca internet erişimini engelleme sadece engellemeyi gerçekleştiren devletin ülke sınırları içerisinde gerçekleşmekte iken, içeriğin kaldırılması halinde içerik tüm ülkeler nezdinde de ortadan kalkmaktadır.