En son şu tarihte güncellendi: 21 Ağustos 2023
İnternet sayesinde sayısız haber ve bilgiye erişebilmekteyiz. Bu derece sınırsız ve geniş bir kaynağın kötüye kullanılması günümüzde kaçınılmaz olmuştur. İnternetin olumsuz bu yanı yüzünden artık kişilik haklarımız imkansız ve telafi edilemez şekilde zarara uğrama riski altında. İşte bu zararlara dur demek adına 5651 sayılı ‘’İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’’ oluşturulmuş ve söz konusu kanunla kişilik haklarımız koruma altına alınmıştır.
5651 sayılı Kanun’un 4 farklı maddesinde, çeşitli sebeplerle internet erişiminin engellenmesi ve içeriğin çıkarılması kararı verilebileceğinden söz edilmiştir. Bu yazımızda ‘’kişilik haklarının ihlali durumunda internet erişimin engellenmesi ve içerik kaldırma’’ hakkında bilgi vereceğiz.
Başlıklar:
İnternet Erişiminin Engellenmesi ve İçerik Kaldırma Kararı Hangi Nedenlere Dayalı Olarak Verilebilir?
5651 sayılı kanunda, 4 farklı sebebe dayalı olarak erişim engellenmesi kararı verilebileceği düzenlenmiştir. Aslında bu sebepleri 2 farklı ana başlık altında toplayabiliriz. Birinci olarak suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla, ikinci olarak kişilik haklarının ihlal edilmesi sebebiyle bu karar verilmektedir. Yazımızın esas içeriğini oluşturan kişilik haklarının ihlali sebebiyle erişimin engellenmesi, kanunun 9. ve 9/A maddesinde düzenlenmiştir. Suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla erişimin engellenmesi ise aynı kanunun 8. ve 8/A maddelerinde yer almaktadır.
1-) 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinde yer alan düzenlemeyle birlikte ; internet ortamında yapılan ve ilgili maddede sayılan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir.
2-) 8/A maddesinde yer alan düzenlemeyle birlikte; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilmektedir. Buna göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak internet erişiminin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilebilmektedir.
3-) 9/A maddesinde özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilebileceği düzenlenmiştir. Buna göre; internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, BTK’ya doğrudan başvurarak veya gecikmesinde sakınca bulunan bir durum söz konusu ise BTK başkanı tarafından, içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir.
4-) 9. maddede ise kişilik haklarının ihlali sebebiyle erişimin engellenmesinin uygulanabileceği düzenlemiştir. İlgili hüküm uyarınca internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek veya tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar; içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak, uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını talep edebileceği gibi, doğrudan Sulh Ceza Hakimliğine başvurarak da içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini talep edebilecektir.
Kişilik Hakkı Nedir ve Hangi Haklardan Oluşur?
Kişilik hakkı bireyin kişiliğini oluşturan, onun insan olmasından kaynaklı meydana gelen, toplum içerisinde saygınlığını ve kişiliğini geliştirmesini sağlayan ; ”yaşam hakkı, şeref ve haysiyet, sağlık ve vücut bütünlüğü, saygınlık ve özel yaşamına” ilişkin haklardan oluşmaktadır. Kişilik hakkı kişiye ve kişiliğe sıkı sıkıya bağlı olduğundan; bu hakkı herkese karşı ileri sürebilir ve korunmasını talep edebilirsiniz. Şunu da ifade edelim ki gerçek kişiler kişilik haklarına sahip olduğu kadar tüzel kişiler de kişilik haklarına sahiptir.
Kişilik haklarının özelliklerinden kısaca bahsedersek;
1- Kişilik hakkı mutlak bir haktır. Bu sebeple bu hak herkese karşı ileri sürülebilir ve bu hakkınızın korunmasını herkesten talep edebilirsiniz.
2- Kişilik hakkı şahıs varlığına dayalı bir haktır. Bu sebeple bu hakkınızdan vazgeçmeniz veya başkasına devretmeniz mümkün değildir.
Kişilik Haklarının İhlali Sebebiyle İnternet Erişiminin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Yayından Kaldırılması
İnternet ortamında her türlü içeriğin yer aldığını biliyoruz. İnternet ortamında içerik üretmenin bu derece kolaylaşması sebebiyle artık kişilik haklarının ihlali de kaçınılmaz olmuştur. Bu duruma karşı ise 5651 sayılı kanun oluşturarak birtakım düzenlemeler sayesinde kişilik haklarının korunması amaçlanmıştır.
Kişilik haklarının internet yoluyla ihlali denildiğinde akıllara ifade özgürlüğü gelebilir. İfade özgürlüğü ile kişilik hakkı başabaş çatışma halindedir. Bununla birlikte ifade özgürlüğü sınırsız olmayıp, ifade özgürlüğünün sınırı aşıldığı takdirde bir başkasının Anayasal hakkı olan kişilik haklarının ihlali meydana geleceğinden, öncelikli olarak kişilik hakkı korunmaya çalışılacaktır.
Kişilik hakkının korunması amacıyla oluşturulan internete erişimin engellenmesi kararı ise tedbir niteliğinde bir karardır. Bu karar, 5651 sayılı Kanun’un 9. ve 9/A maddesinde düzenlenmiştir.
-
9.Madde Uyarınca İnternet Erişiminin Engellenmesi
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşılamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını bu madde uyarınca isteyebilir. Bununla birlikte bu yola başvurmadan doğrudan doğruya Sulh Ceza Hâkimine başvurarak, içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de talep edebilirsiniz.
Hükümden anlaşıldığı üzere; eğer internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarınız ihlal edilmiş ise içerik sağlayıcısına, eğer içerik sağlayıcısına ulaşamıyorsanız yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilirsiniz. Eğer bu yöntemi denemek istemiyorsanız doğrudan Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurarak da içeriğin kişilik haklarınızı ihlal ettiğini ifade ederek, içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini talep edebilirsiniz.
Sulh Ceza Hakimi, 9. madde kapsamında yapmış olduğunuz başvuru doğrultusunda içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilir. Burada önemle belirtelim ki hakim olumlu karar vermek zorunda değildir, somut durumun koşullarını dikkate alarak karar verecektir.
Sulh Ceza Hakimliği’nin erişimin engellenmesi kararı; yalnızca kişilik hakkının ihlaline sebep olan yayının ilgili kısmı veya bölümü ile ilgili olarak verilir. Zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tamamı hakkında erişimin engellenmesi kararı verilmez. Ancak hakim somut olayda URL adresi belirtilerek içeriğe erişimin engellenmesi halinde ihlalin engellenemeyeceği kanaatindeyse, gerekçesini belirterek internet sitesindeki tüm yayına yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı da verebilecektir.
-
9/A. Madde Uyarınca İnternet Erişiminin Engellenmesi
İlgili kanunun 9/A maddesinde özel hayatın gizliliği nedeniyle erişimin engellenmesi hususu düzenlenmiştir. İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatınızın gizliliği ihlal edilmiş ise; BTK’ya doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilmesini talep edebilirsiniz.
Özel hayatınızın gizliliğinin ihlali nedeniyle BTK’ya doğrudan başvurarak erişimin engellenmesi talebinde bulunacak iseniz; bu başvuruda özel hayatınızın gizliliğini ihlal eden yayının tam adresini (URL), kimlik bilgilerinizi ve hangi açıdan özel hayatınızın gizliliğinin ihlal edildiğine ilişkin açıklamalarınızı açık bir şekilde gerekçelerine yer vererek yapmanız gerekmektedir. Kurumun başvurunuzu değerlendirerek erişimin engellenmesi kararı verebilmesi için, özel hayatınızın gizliliğini ihlal eden ses, içerik, görüntü gibi içeriğin internet ortamında bulunmaya devam etmesi gerekmektedir. Daha açık bir ifadeyle bu talepte bulunabilmeniz için ihlalin sona ermemiş olması şarttır. Başvurunuz üzerine BTK başkanı, talebin uygulanması için derhal Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildiride bulunacak ve erişim sağlayıcıları bu talebinizi derhal, derhal yerine getiremiyorsa en geç 24 saat içerisinde yerine getirecektir.
Bu madde uyarınca erişimin engellenmesi; özel hayatınızın gizliliğini ihlal eden yayının ilgili kısmı, bölümü ile ilgili olarak, URL engelleme yöntemiyle yerine getirilecektir. Eğer özel hayatın gizliliğinin ihlali durumunda gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcut ise , doğrudan BTK başkanın emri üzerine erişimin engellenmesi kurum tarafından yapılacaktır.
İnternet Erişiminin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Yayından Kaldırılması Kararının Uygulanması
Kanun’un 9. maddesi uyarınca internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarınızın ihlal edildiğini iddia etmiş ve bu içeriğin uyarı yöntemiyle yayından çıkarılmasını talep etmişseniz; bu talebiniz içerik ve/veya yer sağlayıcısı tarafından en geç 24 saat içerisinde cevaplanmalıdır. Eğer bu madde kapsamında doğrudan Sulh Ceza Hâkimliği’ne başvuruda bulunmuş iseniz; hakim yaptığınız başvuruyu en geç 24 saat içinde duruşma yapmaksızın karara bağlamalıdır.
Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı, doğrudan Erişim Sağlayıcısı Birliği’ne gönderilecektir. Birlik tarafından ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına gönderilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı derhal, derhal uygulanamıyorsa en geç 24 saat içerisinde ilgili içerik, yer veya erişim sağlayıcısı sorumlusu tarafından yerine getirilmelidir. Sulh Ceza Hakiminin kararını süresi içerisinde yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları sorumluları hakkında 500 günden 3 bin güne kadar adli para cezasına hükmedilecektir.
Kanun’un 9/A maddesi uyarınca internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatınızın gizliliğinin ihlal edildiğini iddia etmiş ve bu içeriğin uyarı yöntemiyle yayından çıkarılmasını talep etmişseniz; bu talebiniz içerik, yer ve/veya erişim sağlayıcısı tarafından derhal, derhal yerine getirilemiyorsa en geç 24 saat içerisinde yerine getirilmelidir.
9/A maddesi uyarınca fiziken veya e-Devlet üzerinden BTK’ya başvurarak erişimin engellenmesini talep etmişseniz; talepte bulunduğunuz saatten itibaren 24 saat içerisinde söz konusu talebi Sulh Ceza Hakimliğine sunmanız gerekmektedir. Sulh Ceza Hakimi, internet ortamında yapılan söz konusu yayın içeriğinin özel hayatınızın gizliliğini ihlal edip etmediğini değerlendirerek kararını en geç 48 saat içerisinde açıklayacaktır.
Eğer özel hayatın gizliliğinin ihlali durumunda gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcut ise doğrudan BTK başkanın emri üzerine erişimin engellenmesi kurum tarafından yapılacaktır. Bu durumda da BTK başkanı tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı 24 saat içerisinde Sulh Ceza Hakiminin onayına sunulmalı ve Sulh Ceza Hakimi tarafından inceleme yapılarak 48 saat içerisinde karar verilmelidir.
Kişilik Haklarının İhlali Sebebiyle Erişimin Engellenmesi ve/veya İçeriğin Yayından Kaldırılmasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
5651 sayılı Kanun’un 9. maddesinde yer alan düzenleme ile birlikte; kişilik hakları ihlal edilen gerçek veya tüzel kişiler, ihlal nedeniyle erişimin engellenmesi talebini içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşılamaması halinde yer sağlayıcısına yaparak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını talep edebilir. Ancak kişiler hiç bu yola başvurmadan, doğrudan sulh ceza hakimliğine başvuruda bulunarak erişimin engellenmesini de talep edebilecektir. Bu durumda sulh ceza hakimliğinin talebiniz hakkında en geç 24 saat içerisinde karar vermesi gerekmektedir. Bu ifadelerden de anlaşıldığı üzere kişilik haklarınızın ihlali sebebiyle başvuruda bulunacağınız yargı makamı ‘’Sulh Ceza Hakimliği’’ olmaktadır.
Hangi Sulh Ceza Hakimliği’nin yetkili olduğu ilgili kanunda düzenlenmemiş olup, yetki yönünde belli bir istikrar bulunmamaktadır. Yargıtay bazı kararlarında talep sahibinin istemde bulunduğu yerdeki Sulh Ceza Hakimliği’nin yetkili olduğuna hükmetmiştir. Ancak söylediğimiz gibi yetki konusunda birçok uyuşmazlık yaşandığı için, yapacağınız başvuruyu UYAP sistemi üzerinden veya e-Devlet yoluyla yapmanızı tavsiye ederim.
Verilen kararın icrası için karar, Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilmelidir. Ancak uygulamada bu konuda hata yapıldığı ve kararın BTK’ya gönderildiğini görmekteyiz. BTK bu konuda görevli olmadığından söz konusu kararı yerine getiremeyecektir. İşbu sebeple gecikme yaşanmaması adına sulh ceza hakimliğinden aldığınız erişim engellenmesi kararının Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne yollayarak uygulanmasını talep etmeniz gerektiğini önemle ifade edelim.
Kişilik haklarının ihlali sebebiyle verilen erişimin engellenmesi kararının süresi içerisinde yerine getirilmesi gerektiğini, bu kararı yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları sorumluları hakkında 500 günden 3 bin güne kadar adli para cezasına hükmedileceğini ifade etmiştik. Eğer içerik, yer veya erişim sağlayıcıları sorumlularına başvurmanıza rağmen karar yerine getirilmemiş ise, kararın uygulanması gereken yerdeki asliye ceza mahkemesine şikayette bulunabilirsiniz.
Yabancılar noktasında konuyu değerlendirirsek; yabancıların Türk Vatandaşı hakkında, Türk Vatandaşının yabancılar hakkında veya yabancının başka bir yabancı hakkında kişilik hakkını ihlal eden yayın yapması halinde, bu yayına Türkiyeden ulaşılıyorsa bu kişiler Türkiyedeki hukuk mahkemelerinden erişimin engellenmesini talep edebilecektir.
Daha önceki yazımızda 5651 sayılı Kanunun 8. maddesi nezdinde ceza mahkemelerinden veya cumhuriyet savcılığından erişimin engellenmesini talep edebileceğinizi ifade etmiştik. Burada önemle ifade edelim ki eğer 9. madde uyarınca kişilik haklarınızın ihlali sebebiyle erişimin engellenmesini talep edecekseniz; burada yetkili merci sadece sulh ceza hakimliğidir. Bu nedenle bu maddeye dayalı olarak cumhuriyet savcılığından veya ceza mahkemelerinden erişimin engellenmesini talep etmeyiniz.
Bir suç nedeniyle kişilik haklarınız ihlal edilmiş (örneğin internet aracılığıyla hakarete uğramışsanız ve hakaret suçu çerçevesinde içeriğe erişimin engellenmesini talep etmişseniz) ve savcılıktan 9. madde uyarınca erişimin engellenmesini talep etmişseniz; cumhuriyet savcısı bu talebi CMK 162. madde gereğince sulh ceza hakimliğine bildirmelidir. Bu sebeple zaman kaybetmemek adına taleplerini doğrudan sulh ceza hakimliğine yöneltmenizi tavsiye ederim.
İnternet Erişimi Nasıl Engellenir?
İnternet erişiminin engellenmesi belli yöntemler aracılığıyla yapılmaktadır. Erişimin engellenmesi; alan adından erişimi engelleme, IP adresinden erişim engelleme, URL engellemesi ve benzer yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmektedir.
1-Alan Adından Erişim Engellenmesi; Alan adı (DNS), internet sitesine bağlanmak için kullanılan adrestir. Alan adından erişimin engellenmesi halinde tüm internet sitesine erişim engellenmektedir. Daha açık bir ifadeyle artık o sitede yer alan tüm içerikler ulaşılamaz hale gelecektir. Bu yöntem ölçülülük ilkesine aykırı olabileceğinden, uygulamada pek kullanılmamaktadır.
2-IP Adresinden Erişim Engellenmesi; IP adresi, internet içerisinde yer alan cihazların birbirinden ayırt edilmesini sağlayan bir kimliktir. IP adresinden erişimin engellenmesi yönteminde söz konusu siteye dair IP adresi devre dışı bırakılmakta, yer sağlayıcılarının IP adresleri ulaşılamaz hale gelmektedir. Bu yöntemde sunucunun IP adresi engellendiğinden sadece engellenmesi istenilen site değil, aynı sunucudan yayın yapılan tüm internet siteleri erişilemez hale gelmektedir. İşbu sebeple bu yöntem suç ve cezaların şahsiliği ilkesi ile ölçülülük ilkesine aykırı durumlar yaratabileceğinden, uygulamada pek kullanılmamaktadır.
3-URL Engellemesi; URL, içeriğin yer aldığı internet adresine gidilmesini sağlayan açık adrestir. URL adresinden içerik engellemede sadece ilgili içeriğin kaldırılması sonucu doğmaktadır. Bu yöntem yalnızca engellenmesi talep edilen içeriğe erişimi engellediği için genel kaide uygulamada bu yöntemin kullanılmasıdır.
İnternet Erişiminin Engellenmesi İle İçerik Tamamen Ortadan Kalkar Mı?
İnternet erişiminin engellenmesi; 5651 sayılı kanunda yer alan sebeplerin oluşması halinde, internet üzerinden yayınlanan fotoğraf, yazı, haber, video gibi içeriklerin bulunduğu internet sitesine erişimin devlet aracılığıyla belli yöntemlerle engellenmesi anlamını taşımaktadır.
İnternet erişiminin engellenmesi dendiğinde akla içeriğin tamamen ortadan kaldırıldığı gelse de bu düşünce yanlıştır. Zira internet erişiminin engellenmesi ile internet içeriğinin kaldırılması birbirinden oldukça farklı bir durumdur. İnternet erişimi engellendiğinde içeriğin bulunduğu web sitesine girilememekte, internet içeriğinin kaldırılmasında ise bahsi geçen içeriğin tamamen silinerek ortadan kaldırılması sonucu çıkmaktadır. Ayrıca internet erişimini engelleme sadece engellemeyi gerçekleştiren devletin ülke sınırları içerisinde gerçekleşmekte iken, içeriğin kaldırılması halinde içerik tüm ülkeler nezdinde de ortadan kalkmaktadır.