En son şu tarihte güncellendi: 27 Eylül 2023
Çok yakın bir tarihte öğretmen atamalarında sistem ciddi şekilde değişti. Öyle ki artık atamalarda KPSS puanının etkisi oranında mülakat puanı da etki gösterecek. İşbu sebeple mülakat/sözlü sınav üzerine ciddi bir şekilde kafa yormamız gerekiyor.
Mülakat/sözlü sınav gerçeği sadece öğretmenlik mesleği için değil artık tüm kamu kurum ve kuruluşlarında çalışabilmek için karşımıza çıkan ve çıkacak bir durum. Bu yüzden mülakat/sözlü sınavın hukuka uygun olarak yapılıp yapılmadığının ve yargısal denetiminin değerlendirilmesi oldukça önemli. İşbu sebeple huzurlarınızdaki yazımızda kamu görevine girişte yapılacak sözlü sınavdan/mülakattan, sözlü sınavın/mülakatın ne şekilde yapılması gerektiğinden ve akabinde yargısal denetiminden bahsedeceğiz.
Bu konu ile ilgili şu içeriğimizin linki burada dursun:
Mülakattan Elenme Sonrası Açılabilecek Davalar ve Süreç Nasıl İşliyor?
Sözlü Mülakattan Elenme Davası İle İlgili Örnek İstinaf-BİM Kararı
Sözlü Mülakat İptal Davasında Hangi Hususlar İncelenir?
Başlıklar:
Mülakatta Hangi Kriterler Değerlendirilir?
Genelleme yapmaktan hoşlanmasak da hemen hemen tüm meslekler için mülakat şart haline geldi. Mülakat gerçeğini kabul etmemizle birlikte yapılan sınavın hukuka uygunluğunun denetiminin çok önemli bir hale geldiği ortada.
Kamu görevlilerini doğrudan ilgilendiren 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 50. maddesine baktığımızda, devlet memuru olarak atanacakların açılacak sınavlara girmeleri ve sınavı kazanmalarının şart tutulduğu açıkça hüküm altına alınmıştır. Söz konusu sözlü sınav bir diğer adıyla mülakat, yazılı sınav sonrasında 2. aşama olarak uygulanan bir sınav türüdür. Mülakata girmeniz için öncelikli olarak özel olarak yapılan yazılı sınavlarda veya KPSS’de, belli bir başarıyı sağlamış olmanız gerekmektedir.
Yapılan sözlü sınav/mülakatın hukuka uygun olabilmesi için sağlanması gereken ilk kriter, bağımsız ve tarafsız olarak değerlendirmede bulunulmuş olmasıdır. Bunun için de sınav kurulundaki üyelere, sizler hakkında belli kriterleri somutlaştırarak değerlendirme görevi yüklenmiştir.
Mülakatta genel olarak değerlendirilecek kriterlerden söz edersek;
- Yazılı sınav konularına ilişkin sorular
- Genel kültür-genel yetenek soruları
- Özgüven ve ikna kabiliyeti
- Teknolojik ve bilimsel gelişmelere açıklık
- Temsil kabiliyeti, davranış ve tepkilerin mesleğe uygunluğu
- Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteceği ve muhakeme gücü
Elbette sözlü sınavda yapılacak değerlendirme kriterleri yukarıda bahsettiklerimizle sınırlı değildir. Kurumların sözlü sınav/mülakata ve değerlendirme hususlarına ilişkin mevzuatları bulunmakta olup somut duruma göre değerlendirilecek kriterlere rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
Sözlü sınavda kriterler noktasında değinmemiz gereken bir diğer husus da mülakatta başarılı sayılmanız için gereken asgari puandır. Mülakatta belirlenen mülakat alt baraj puanını geçemediğiniz takdirde yazılı sınavda almış olduğunuz puan veya KPSS puanınız ne kadar yüksek olursa olsun bu puanlar önem arz etmeyecek ve direkt olarak başarısız sayılacaksınız. Bu husus da maalesef sözlü sınavlarda uygulanan asgari puan sınırının kötüye kullanılmasına yol açmaktadır.
Mülakatın Hukuka Uygun Olabilmesi İçin Hangi Şartların Sağlanması Gerekmektedir?
Aslında bu başlıkta bahsedeceğim hususlar mülakatın/sözlü sınavın yargısal denetimine ilişkindir. Sözlü sınavların yargısal denetimini 2 alt başlıkta toplayabiliriz. Bunlardan ilki sözlü sınavın esas denetimini bir diğeri ise sözlü sınavın şekil yönünden denetimini oluşturmaktadır.
Şekil yönünden denetim adından da anlaşılacağı üzere sözlü sınav yapılırken idarenin uygulaması gereken şekli, usulü kuralların yerine getirilip getirilmediğine ilişkin bir denetimdir. Esas yönünden denetim ise sözlü sınavda yapılan değerlendirmenin hukuka uygun olup olmadığına ilişkin bir denetimi içermektedir. Yargısal süreçte asıl sorun mülakatta adaylara yöneltilen sorular ve cevapların açıkça ortaya koyulmaması, yapılan puanlamanın somut bir şekilde gerekçelendirilmemesinden oluşmaktadır. Esasa ilişkin denetimde hukuka aykırılık bulunması halinde yapılan mülakat işlemi sebep unsuru yönünden sakatlanacağından, sınav işleminin iptali gerekecektir.
Yapılan mülakatın hukuka uygun olması için gereken şekli şartlar;
1- Sözlü sınavın tutanakla kayıt altına alınmış olması gerekmektedir. Elbette bu tutanak sadece tutulmuş olmak için tutulmamalı, ayrıntılı bir tutanak olmalıdır. Ayrıca söz konusu tutanağın sınavın yapıldığı gün tutulması ve her bir aday için ayrı ayrı düzenlenmiş olması gerekmektedir. Aksi halde mülakat şekli şartlar yönünden hukuka aykırı hale geleceğinden, sözlü sınavın/mülakatın iptalini talep edebilirsiniz.
2- Sözlü sınav kurullar tarafından gerçekleşmektedir. Bu sebeple ilgili mevzuatta kurulun kimlerden ve kaç kişiden oluştuğu, toplanma ve karar yeter sayıları açık bir şekilde ifade edilmektedir. Eğer yapılan mülakatta kurul belirtilen usullere uygun olarak toplanmamış, toplanma ve karar yeter sayılarına uygun bir mülakat gerçekleştirilmemiş ise sınav hukuka aykırı gerçekleştiğinden, sınavın iptali gerekecektir. Bu durumun yanı sıra eğer sınav kurulundaki üyeler ile sınava giren aday arasında bir husumet mevcut ise ve bu husumet kurulun tarafsızlığını zedeleyecek boyutlarda ise, bu husumeti kanıtlayarak da sınavın iptalini talep edebilirsiniz.
Yapılan mülakatın hukuka uygun olması için gereken esasa ilişkin şartlar;
1- Şekli yönünden şart olarak ifade ettiğimiz sınava ilişkin ayrıntılı bir tutanak tutulması, sınavın esasına ilişkin denetim yapılması için gerekli ve en önemli kriterdir. Bu sebeple yapılan sözlü sınava ilişkin tutanağın her bir aday için ayrı ayrı tutulması oldukça önemlidir. Eğer toplu bir liste halinde tutanak tutulmuş ise, sınavın iptalini talep edebilirsiniz.
2- Sözlü sınav/mülakatta sorulacak sorular ve yanıtlarının, sınav öncesinde sınav komisyonu tarafından hazırlanmış olması ve tutanakla kayıt altına alınması gerekmektedir.
3- Her adaya sorulan soruların tutanağa kaydedilmiş olması gerekmektedir.
4- Mülakatta sorulan sorulara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi şarttır. Bununla birlikte her bir soru için ayrı ayrı puanlama yapılmış olması da gerekmektedir.
5- Mülakat/sözlü sınavda, adaya verilen puan ile performansı arasında açık bir uyumsuzluğun bulunmaması şarttır. Burada adaya verilen en düşük ve en yüksek not arasındaki fark arttıkça, değerlendirmenin hukuka aykırı olduğu yönünde emare oluşmaktadır. Bununla birlikte yargı kararlarında da kurul üyelerinin puanları arasında fahiş farklar bulunması mülakatın iptali için sebep olarak kabul edilmiştir. Böyle bir durum somut olayda mevcut ise, bilirkişiden adayın performansı ile aldığı puanlar arasında açık bir uyumsuzluğun bulunup bulunmadığının tespiti talep edilebilir.
6- Yapılan mülakatta eşitlik ilkesine uygun davranılmalıdır. Anayasa idareye eşit davranma yükümlülüğü yüklemiş olup, sınavda adayların tabi tutuldukları mülakat süreleri arasında ciddi farklar mevcut ise sınavın iptali gerekecektir.
7- Adayın yeterliliğini ölçmekten uzak, kendilerini ifade etme fırsatı tanımayan mülakat süreleri mevcut ise yapılan mülakat işlemi hukuka aykırı olacaktır. Mülakat süresinin yetersizliğinin ispatı daha zor olmakla birlikte elinizde bu durumu ispat eder delil mevcut ise açacağınız iptal davasında bu hususu ileri sürebilirsiniz.
Mülakat İşleminin İptali Davasının Sonuçları
Yukarıda saymış olduğumuz şartların herhangi birinin gerçekleşmemesi durumunda yapılan mülakat/sözlü sınav işlemi hukuka aykırı hale gelecektir. Böyle bir durum mevcut ise idare mahkemesinde işlemin iptali talepli iptal davası açabilirsiniz.
Yapılan yargılamanın sonunda mahkeme mülakat işleminin iptaline hükmederse bu kararın etkisi ne olacaktır? Burada aday başarılı kabul edilerek kamu görevine mi başlayacak yoksa yeni bir sınav yapılarak bu sınavın sonucuna göre değerlendirme mi yapılacaktır? Bu soruya yanıt verirsek;
Açmış olduğunuz davada iptal kararı verilse dahi idarenin sizleri başarılı sayarak kuruma atama zorunluluğu yoktur. Burada iptal kararı sonucunda idareye yüklenen görev, kararda saptanan hukuka aykırılıkları düzelterek yeniden hukuka uygun bir mülakat yapmaktır. Eğer dava sonucu yeniden yapılan mülakatta da hukuka aykırılıkların oluştuğunu düşünüyorsanız bu mülakat işlemi için de yargı yoluna başvurabilirsiniz.