EYT Düzenlemesinden Ne Anlamalıyız?

En son şu tarihte güncellendi: 17 Mart 2023

Oldukça uzun bir dönem gündemde olan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) mevzusu, nihai bir sonuca ulaşmış olup EYT düzenlemesine ilişkin kanun, 3 Mart 2023 tarihli 32121 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yapılan düzenleme ile birlikte 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na geçici madde eklenerek ; ilgili maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlardan, (506 sayılı Kanunun geçici md.81/1-b, 1479 sayılı Kanunun geçici md.10/2, 2925 sayılı Kanunun geçici md.2/1-b ve 5434 sayılı Kanunun geçici md.205) parantez içerisinde yer alan kanun hükmündeki yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanabileceklerdir.

Bu yazımızda kısaca yaşlılık aylığı şartlarından ve 7438 sayılı Kanun uyarınca yapılan yasal düzenlemeden bahsedecek olup, durumu izah etmeye çalışacağız.

YAŞLILIK AYLIĞI ŞARTLARI NELERDİR?

Yaşlılık aylığı şartlarına geçmeden önce, 5510 sayılı Kanun’un 4.maddesi uyarınca sigortalı sayılan kişilerden söz edelim;

• 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının a bendinde (4/1-a) ; hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren yanında çalışan kişilerin,
• 4. maddesinin 1. fıkrasının b bendinde (4/1-b) ; köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi ad ve hesabına bağımsız çalışan kişilerin,
• 4. maddesinin 1. fıkrasının c bendinde ise (4/1-c); kamu idarelerinde çalışan kişilerin sigortalı olduğu kabul edilmiştir.

Peki bu ayrım neden önemli derseniz, sosyal güvenlik sistemimiz sigortalılara ve onların hak sahiplerine sosyal sigorta yardımı yaptığından, hangi sınıf içerisinde sigortalı olduğunuza göre yapılacak sigorta yardımı şartları da değişecektir.

Asıl konumuza dönersek yaşlılık aylığı, yaşlılık sigortası uyarınca verilmektedir. Yaşlılık sigortası , 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinde düzenlenmiş olup, ilgili hüküm uyarınca;  

MADDE 28- Yaşlılık sigortasından sigortalıya sağlanan haklar şunlardır: 

1. Yaşlılık aylığı bağlanması. 
2. Toptan ödeme yapılması

Görüldüğü üzere yaşlılık sigortasına sahip bireylere yaşlılık aylığı bağlanabilmektedir. Yaşlılık sigortası, uzun vadeli sigorta kolları arasında yer almakta olup, yazımızın konusu olan yaşlılık aylığı, uzun vadeli sigorta kollarında yapılan sigorta yardımı türlerinden biridir.

• Kısa Vadeli Sigorta Kolları: İş Kazası, Meslek Hastalığı, Hastalık ve Analık hallerinden oluşmaktadır.
• Uzun Vadeli Sigorta Kolları ise : Yaşlılık, Malullük, Ölüm, Vazife Malullüğünden oluşmaktadır. 

Şimdi başlıktaki sorunun cevabına gelirsek yaşlılık aylığı şartları; sigorta türüne (yukarıda da bahsettik) ve çalışılan statüye göre değişmekte olup , sigorta türünüz ve çalıştığınız statü uyarınca belirlenen, aşağıda saymış olduğumuz şartları sağlamanız halinde yaşlılık aylığına hak kazanabilmektesiniz. 

1- YAŞ

2- PRİM ÖDEME GÜN SAYISI

3- SİGORTALILIK SÜRESİ

Yazımızın ana konusu olan yaş şartının güncel durumundan bahsetmeden önce prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartından söz edelim.

PRİM ÖDEME GÜN SAYISI 

Yaşlılık aylığı için prim ödeme gün sayısına ilişkin hususlar; 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinde yer almakta olup, yaşlılık aylığından faydalanabilmeniz için primi ödenmiş gün sayısı şartını sağlamanız gerekmektedir. 

‘’MADDE 28-  İlk defa bu Kanuna göre sigortalı sayılanlara; 

1. Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır. Ancak, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için prim gün sayısı şartı 7200 gün olarak uygulanır.’’

İlgili hüküm fıkrasından anlaşıldığı üzere ;

• 4/1-b ve 4/1-c uyarınca sigortalı iseniz; en az 9000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirmiş olmanız gerekmektedir.
• 4/1-a uyarınca sigortalı iseniz yaşlılık aylığı alabilmeniz için prim gün sayısı şartınız 7200 gün olacaktır.

‘’Sigortalılar, ikinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yer alan yaş hadlerine 65 yaşını geçmemek üzere üç yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla da yaşlılık aylığından yararlanabilirler. 

Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25 inci maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalığı veya engelliliği bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.

Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının; 

1. % 50 ilâ %59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün, 
2. % 40 ilâ %49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar.’’

Yukarıdaki fıkra düzenlemelerinde anlatılanlar ile somut durumunuz örtüşmekte ise, öncelikli olarak hükümde özel olarak belirtilen prim gün sayısını dikkate alınız. Eğer bu fıkraları sağlayan bir durumunuz yoksa yukarıda bahsettiğimiz ilk fıkradaki prim gün sayısı şartını dikkate alabilirsiniz. (Tabi sadece bu kanun hükmü değil, diğer kanunlar uyarınca da özel bir durumunuz yok ise)

SİGORTALILIK SÜRESİ 

Yaşlılık aylığı için dikkate alınacak sigorta süresi nedir derseniz bu sorunuzun cevabı 5510 sayılı Kanun’un 38.maddesiyle yanıtlanmış olup, aylık bağlama işlemlerinde dikkate alınacak sigortalılık süresi, (4/1-a ve 4/1-b liler için) sigortalılığınızın başlangıç tarihi ile aylık bağlanması için yazılı istekte bulunduğunuz, aylık bağlanması için istekte bulunmayanlar için ise ölüm tarihi arasında geçen süredir. 

4/1-c bendi kapsamındaki sigortalılar bakımından ise sigortalılık süresi; sigortalılığın başlangıç tarihi ile yetkili makamdan emekliye sevk onayının alınarak görevi ile ilişiğin kesildiği ayın son günü arasında geçen süredir.

Bununla birlikte önemle belirtelim ki; 5510 sayılı Kanun uygulandığı tarihte 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilecektir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri ise prim ödeme gün sayılarınızın hesabına dahil edilmektedir.

Durumu daha açık bir şekilde ifade edersek, eğer 18 yaşınızdan önce uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak çalışmış iseniz, (18 yaşınızı tamamladığınız tarihte sigortalı olma zorunluluğunuz bulunmamaktadır) sigortalılık başlangıç tarihiniz 18 yaşınızı tamamladığınız tarih olacaktır. 18 yaşından önceki tarihlerde ödenmiş prim günleriniz ise prim ödeme gün sayısına dahil edilecektir.

YAŞ

Burada bahsedilen yaş, aslında ilk defa sigortalı olduğunuz tarihte nüfusa kayıtlı doğum tarihinize göre içerisinde bulunduğunuz yaşı ifade eder. Bu ifadeden de anlayacağınız üzere sigortalı olduktan sonra (hatalı bir durumdan kaynaklı değişimler hariç) nüfus kaydında yapılan yaş değişiklikleri dikkate alınmayacaktır. 

Yaş şartına ilişkin 7438 sayılı yasa ile 5510 sayılı Kanun’a getirilen geçici 95. madde hükmünü değerlendirelim;

7438 SAYILI KANUN İLE SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU’NA GETİRİLEN YENİLİKLER

03.03.2023 tarihinde, 32121 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 7438 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına dair Kanun ile; 5510 sayılı Kanunumuza geçici 95.madde eklenmiştir. İlgili düzenlemede;

MADDE 1- 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 95- Bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlardan, 506 sayılı Kanunun geçici 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (B) bendi, 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası, 2925 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (B) bendi ve 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesi hükümlerine göre yaşlılık veya emekli aylığı bağlanacak olanlar, söz konusu hükümlerde yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık veya emekli aylığından yararlanırlar. Bu fıkra esas alınarak geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmaz ve geriye dönük hak talep edilemez.

Birinci fıkra kapsamında yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunarak ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde en son çalışılan özel sektör işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren bu Kanunun geçici 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesi indiriminden yararlanılan sigortalının işten ayrılması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı bu indirimden tekrar yararlanılamaz. Bu fıkrada yer alan indirimden, bu Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan diğer şartlar sağlanmak kaydıyla yararlanılır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken belirlenir.”

7438 SAYILI YASA DÜZENLEMESİ İLE;

1-) 03.03.2023 tarihinden sonra aylık bağlanması için talepte bulunanlar için ; 506 sayılı Kanunun geçici md.81/1- b bendi, 1479 sayılı Kanunun geçici md.10/2 , 2925 sayılı Kanunun geçici md. 2/1-b bendi ve 5434 sayılı Kanunun geçici md.205 hükümlerinde yer alan yaş şartı kaldırılmıştır. Her ne kadar ilgili kanun hükümlerinde yer alan yaş şartı kaldırılsa dahi, prim ödeme gün sayı şartı aylık bağlanması için aranmaya devam edilecektir.

2-) 506 sayılı Kanunun geçici md. 81/1-c bendinin dahil edilmediği görülmekte olup, söz konusu madde hükmünde yer alan ’’23.5.2002 tarihinde 15 yıllık sigortalılık süresini kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş ve 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunanlara istekleri halinde yaşlılık aylığı bağlanır.’’  yaş şartı halen geçerliliğini korumaktadır.

3-) Yapılan düzenleme neticesinde geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmayacağı ve geriye dönük hak talep edemeyeceğiniz açıkça düzenleme altına alınmıştır.

NOT: 1 Ekim 2008 tarihi öncesinde sigortalı olanlar açısından 2829 sayılı Kanun uygulanmaya devam edecektir. Bu tarih öncesi sigortalı olanlar için son fiili 7 yılda en fazla prim ödenen statü üzerinden aylık bağlanmaktadır. Son fiili 7 yıl içerisinde 2 statüde hizmet yapılmış ise ve prim ödenen gün sayısı eşit ise son statü, 3 statüde hizmet yapılmış ve prim ödenen gün sayıları eşit ise son statü üzerinden aylık bağlanmaktadır.

YAZILI BAŞVURU ŞARTI

5510 sayılı Kanun’un 28.maddesinde yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için yazılı başvuru şartı getirilmiştir. Yaşlılık aylığı için aranan yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlamış iseniz bir sonraki aşama usulüne uygun yapacağınız yazılı başvurudur.

• 4/1-a bendi uyarınca çalışan iseniz çalıştığınız işten ayrıldıktan sonra, 
• 4/1-b bendi uyarınca sigortalı iseniz sigortalılığa esas faaliyetinize son verip vermeyeceğinizi beyan ettikten sonra yazılı talepte bulunmanız, 
• 4/1-c bendi uyarınca sigortalı iseniz isteğiniz üzerine yetkili makamdan emekliye sevk onayı aldıktan sonra ilişiğinizi kesmeniz halinde yaşlılık aylığı yazılı başvuru şartını tamamlamış olacaksınız. 

Yapacağınız yazılı başvuruyu e-devlet üzerinden, kuruma elden veya posta yoluyla teslim edeceğiniz (imzanızın yer aldığı) belge ile gerçekleştirebilirsiniz. Posta yoluyla yapacağınız başvuru iadeli taahhütlü ise söz konusu belgeyi postaya verdiğiniz tarih, kuruma yapmış olduğunuz başvuru tarihi olarak esas alınmaktadır. Eğer yazılı başvurunuzu iadeli taahhütsüz şekilde postaya vermişseniz, evrakınızın kuruma teslim edildiği tarih dikkate alınacaktır. Bu tarihler yaşlılık aylığınızın bağlanacağı zamanı değiştirmekte olup, yazılı başvurunuzu takip eden ayın başından itibaren aylık bağlanabilecektir.

Burada şunu da belirtelim ki; 4/1-b bendi uyarınca sigortalı iseniz hakkınızda yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca olarak yazılı talepte bulunduğunuz tarih itibarıyla (genel sağlık sigortası primi dahil) sigortalılığınız nedeniyle prim ve prime ilişkin hiçbir borcunuzun bulunmaması gerekmektedir.

YAŞLILIK AYLIĞI NE ZAMAN BAĞLANACAKTIR?

5510 sayılı Kanun’un 30.maddesinde yaşlılık aylığının ne zaman başlayacağı ifade edilmiş olup buna göre;

4 üncü maddenin birinci fıkrasının; 

1. (a) ve (b) bentlerinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yazılı istek tarihinden sonraki, 
2. (c) bendinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yetkili makamdan alınan emekliye sevk onayı üzerine görevleriyle ilişiğinin kesildiği tarihi takip eden, 
3. (Değişik: 17/4/2008-5754/18 md.) (c) bendinde belirtilen sigortalılardan her ne şekilde olursa olsun görevinden ayrılmış ve daha sonra başka bir sigortalılık haline tabi olarak çalışmamış olanlar ile kontrol muayenesi sonucu aylığı kesilenlerden yaşlılık aylığına hak kazananlara ise istek tarihini takip eden, ay başından itibaren aylık bağlanır.

ASKERLİK BORÇLANMASI

Askerlik süresi üzerinden borçlanılabilmek, kanunlarımızca mümkündür. Borçlanmalar tam süre üzerinden yapılabildiği gibi kısmi süreli olarak da yapılabilmektedir. İlk sigortalılık tarihinizden sonra borçlanılan gün mevcut ise, borçlanılan gün kadar sigortalılık sürenizin geriye çekilmesi ve borçlanılan gün kadar prim gün sayısının toplam prim gün sayınıza eklenmesi mümkün olmaktadır. 

Borç tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde ödeme yapmanız gerekmekte olup, kısmi ödeme yapılması da mümkündür. Kısmi ödeme yapmış iseniz, yaptığınız ödemenin karşılığı olan gün sayısı kadar borçlanmanız geçerli olacaktır. 

FİİLİ HİZMET SÜRE ZAMMI

5510 sayılı Kanun’un 40. maddesi uyarınca; ilgili hükmün devamında bahsedilen işyerlerinde ve işlerde çalışan 4/1-a ve 4/1-c bentleri kapsamında sigortalı olan çalışanların prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için hükümde yer alan tabloda belirtilen gün sayıları, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenmektedir. 

Söz konusu çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında sayılması için, Türk Silahlı Kuvvetlerinde ve Emniyet ile Polis Mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatında  çalışanlar hariç sigortalının kanun kapsamındaki işyeri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışması ve yine kanunda belirtilen risklere maruz kalması zorunludur. 

Eğer kanunda yer alan işlerden birden fazlasına dahil iseniz, en yüksek gün sayısına sahip bent  uyarınca fiili hizmet süresi zammı uygulanacaktır. 360 günden eksik sürelere ait fiili hizmet süre zammı ise 360 gün için eklenen fiili hizmet süresi ile orantı yapılarak tespit edilmektedir.