En son şu tarihte güncellendi: 26 Şubat 2024
Merhaba sayın okur; bu yazımda birçoğunuzun araştırıp da net bir cevap bulamadığı, adam akıllı ve tatmin edici cevaplar alamadığı bir konuya değineceğiz.
Hakkınızda ceza soruşturması varsa siz de muhtemelen Google’ın derin sularında araştırmaya girişmişsinizdir demektir. Bu derin okyanustaki araştırmanız sonucunda karşınıza devasa makaleler, değerli profesörlerimin yazıları ile karşı karşıya geldiniz muhtemelen. Değerli hukuk profesörlerimizin yazıları; “üslubun, şekilin ve de en önemlisi üniversitenin” baskısı altında; sizlere, net ve pratiğe dönük, doğrudan çözüme yönelik tatmin edici cevaplar veremedi haliyle. Verememiş ki haliyle soluğu Mehmet Görünmez Hukuk bürosu denen bu yerde aldınız…
Ben size caz yapmayacağım. ‘üniversite’ benim umrumda değil. Keza “şekilcilik ve toplum baskısı” da umrumda değil ne yazık ki. Bu kahrolasıca sitede para için yazmıyorum. Size yemin ederim para için yazmıyorum. Burada tam olarak açıklayamayacağım bir idealim var. Sizin de malunuz üzere bu sistem alabildine çarpık. Ben de bu bozuk ve çarpık düzenin alabildiğine ‘çarpık’ ürünüyüm. Belki de benim gibiler sayesinde belki bazı şeyler rayına oturacak günün sonunda.
Bu yazıda sizlere ceza soruşturmasındaki en etkin indirim sebepleri ve “şüphe” denilen olguyu nasıl lehinize kullanmanız gerektiği hakkında bahsedeceğim.
Sayın okur, şüphe bir zehirli arsız sarmaşık gibidir. Var olduğu en kıraç yerde bile yaramazca büyür ve ele geçirir. Yeter ki yeterince çelişkisiz ve temelleri sağlam olsun. Ne yazık ki çoğu suç etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması için uygun değildir. Mesela “tehlike suçları” söz konusu olduğunda ortada somut bir zarar dahi söz konusu olmayacağı için zararın giderilmesi de mümkün olmayacağı için etkin pişmanlıktan bahsetmek mümkün olmayacaktır
Başlıklar:
1) Etkin Pişmanlık İndirimi
Bunun için aşağıda bahsi geçen şartların hep birlikte gerçekleşmesi şartı aranır. Bunlardan birisi dahi eksik olursa ne yazık ki etkin pişmanlık hükümleri uygulanamaz.
- Ancak kanunda etkin pişmanlığa olanak tanıyan özel düzenlemenin varlığı halinde mümkündür.
- Suçun henüz tamamlanması gerekir.
- Failin kanunda öngörülen biçimde aktif bir davranışının olması şartı gerçekleşmeli.
- Failin bu davranışın bilinçli olarak icra edilmiş bulunması halinde mümkündür.
Bu etkin pişmanlık indirimi ile ilgili hükümler TCK’nın 168 ve TCK 220 maddesinde ele alınmıştır. Mala karşı suçlar ve örgütlü suçlar için ayrı maddeler vardır. Mala karşı işlenen suçlarda etkin pişmanlık indiriminde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi de mümkün olan en kısa zamanda zararın giderilmesini sağlamalısınız. Zira soruşturma aşamasında zarar gidermek ile kovuşturma aşamasında zarar gidermek kanunen farklı değerlendirilmektedir. Soruşturma aşamasına 2/3 indirim kovuşturma aşamasında 1/2 indirim söz konusu olur.
2) İyi Hal İndirimi
1/6 oranında iyi hal indirimi; TCK 62’de düzenlenen takdiri bir indirim türü olup tamamen hakimin kendi vicdanına göre ve sanığın duruşmadaki tutumlarına göre verilen bir indirim türüdür.
Bu indirim türünü; haberlerde, özellikle de toplumda infial ve büyük tepki uyandırmış suçlarla ilgili yargılamalar söz konusu olduğunda daha çok duyarsınız. Kadın cinayetleri, hayvanlara canice eziyet edenlere karşı kadın hakkı savunucuları ve hayvanseverler hep bir ağızdan bu indirimin uygulanmaması gerektiğini savunur.
Bu indirim türü daha evvelden başkaca yazılarımızda da bahsettiğim üzere mahkemede mahkumun taşkınlık yapmaması, yargılama sırasında ciddiyetin korunması, duruşma düzenin ve güvenliğinin sağlanması için gerekmektedir. Aksi halde neredeyse her duruşma kavgalı geçer. Yargılama bile yapamaz hale gelebilir mahkemeler. Zaten suçlara ilişkin cezalar düzenlenirlen bu indirim türü de göz önünde bulunduruluyor. Mesela kritik çoğu suçta bu indirim uygulansa bile ceza tutarı, 2 senenin altına düşmüyor. Haliyle de HAGB ya da erteleme gibi müesseseler uygulanamıyor.
3) Haksız Tahrik İndirimi
Değerli arkadaşlar; birisi, “ananıza bacınıza sövdüğünde” karşıdaki kişinin burununa yumruk atmak suretiyle kırmanız ile durduk yere hobi olsun diye yok yere burna yumruk atmak suretiyle kırmak elbette ki kanun ve vicdanlar nazarında aynı olmayacaktır.
Haksız tahrik indirimi, indirim alabilmek için kullanabileceğiniz en etkin silahlardan birisidir. Eğer ortada haksız tahrik sebebi yok ise o sebebi bulmaya çalışmalısınız. Zira eğer bulabilirseniz TCK 29 uyarınca ciddi bir indirim sebebi söz konusu olur:
TCK Madde 29
(1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. kaynak: TCK
4) Hata hükümlerinin Uygulanması Hali
Şu anda; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’da hata hükümleri hukuki sonuçları itibariyle değişiklikler arz edecek şekilde 2 ayrı başlık altında düzenlemiştir:
bunlardan ilki: Esaslı Hata (TCK 30/1-2)
ikincisi: Kaçınılmaz Hata (TCK 30/3-4).
5237 sayılı TCK hükümlerine göre hata, yani yanılma hükümlerinin uygulanabilmesi için şu şekilde şartların gerçekleşmesi gerekir (TCK 30) :
TCK Madde 30 – Hata
1. Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır.
2. Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
3. Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
4. İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz. kaynak: TCK
Yukarıdaki kanun maddesinde de görüleceği üzere suçun somut ve maddi unsurları yani konusu konusunda hataya düşmek hali söz konusu ise kişi bundan yararlanır. Mesela kuş sanarak insan koluna ateş eden ve kişiyi yaralayan kişi taksirle yaralamadan ceza almayabilir hata hükümlerinden yararlanırsa. O sırada kişinin kolu kuş gibi gözükecek şekilde yanıma söz konusu ise, ışık da yetersiz ise bu durumda kişi kol yerine bir kuşa ateş ettiğini düşünmüştür. Ortalama zekaya sahip kim olursa olsun o kolu kuş sanacaktır. Bu durumda kişi bu hata halinde yararlanır.
Şüpheyi lehinize kullanmak
İlk okumanızda bu başlık size tuhaf gelebilir. Ancak danın kuyruğunun koptuğu en kritik aşama ve silahınız budur. Ceza kanunu, yerleşik içtihat ve süregelen uygulama “şüpheden sanık yararlanması” yönünedir. “Şüpheden sanık yararlanır” ilkesi sanığın üzerine atılı bulunan suçu işlediği hususunun; her türlü şüphelerden uzak, kesin, inandırıcı olabilecek nitelikte ve hukuk uygun şekilde elde edilmiş delillerle ispatlanmış olması durumunda sanığın mahkum olmasına karar verilebileceğini ifade eder.
“Sanığın bir suçtan cezalandırılmasına karar verilebilmesinin temel şartı, suçun hiçbir şüpheye mahal bırakmayacak kesinlikte ispat edilebilmesidir. Gerçekleşme şekli şüpheli veya tam olarak aydınlatılamamış olaylar ve iddialar sanığın aleyhine yorumlanarak mahkumiyet hükmü kurulamaz. Ceza mahkumiyeti; toplanan delillerin bir kısmına dayanılıp, diğer kısmı gözardı edilerek ulaşılan kanaate ya da herhangi bir ihtimale değil, kesin ve açık bir ispata dayanmalı, bu ispat, hiçbir şüphe ya da başka türlü oluşa imkan vermemelidir. Yüksek de olsa bir ihtimale dayanılarak sanığı cezalandırmak, ceza muhakemesinin en önemli amacı olan gerçeğe ulaşmadan hüküm vermek anlamına gelecektir.” Kaynak: Yargıtay 17. Ceza Dairesi
Bu aşamada şunu bilmeniz gerekir: “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi, yalnız suçun oluşup oluşmadığı konusunda değil; olayda kesinliğe kavuşturulamayan, değerlendirilmesi gereken tüm diğer İNDİRİM SEBEPLERİ YÖNÜNDEN DE dikkate alınır. Mesela; yaralamanın silahla işlendiğine dair bir iddia var olmasına rağmen, yaralamanın silahla gerçekleştiği hususu şüpheye yer bırakmayacak halde kanıtlanmazsa bu durumda sanık bu şüphesinden fayalanacaktır. Suçun silahla değil silahsız gerçekleştiği varsayılacaktır. Nitekim Yargıtay 17. Ceza Dairesi’nin 15.03.2018 tarihli, 2015/28654 E. ve 2018/3618 K. sayılı kararında bu husus aynen ifade ettiğimiz yönde hüküm altına alınmıştır.
CMK m.223/5 uyarınca verilen mahkumiyet hükmü; yargılama konusu suçun, sanık tarafından işlendiğinin şüpheye yer vermeyecek, kesin ve somut delillerle ispatlandığı ve suçun sanık tarafından işlendiğine dair hiçbir şüphenin bulunmadığı anlamına gelmektedir. kaynak: TCK
CMK’da da açıkça ifade edildiği üzere kişinin üzerine atılı suç her tür şüpheden arındırılmış olarak kesin ve net deliller ile ispatlanması gerekmektedir. Cinsel suçlarda ve toplumda infial uyandıran bazı olaylarda bu ilke açıkça yok sayılabiliyor. Bu durum; açıkça hukuka aykırı olup sonradan üst mahkemelerce bozmaya yol açabilecek derecede önem arz edecek niteliktedir.
Bazen bir olayda boşluk olabilmektedir. Bu boşluklar faillerin kendisi tarafından dahi bilinememekte veya sonradan net hatırlanamamakta. Bu tür durumlarda bu boşluklar indirim sebepleri veya suçun işlenip işlenmediği ile ilgili ise sanığın lehine yorumlanması gerekmektedir. Yeri gelmişken eğer hakkınızda bir ceza soruşturması varsa ve ne yapacağınız hususunda kararsızsanız şu linkteki yönergeleri inceleyerek kendinize bir yol haritası çizebilirsiniz: Ceza/Savcılık Soruşturması Açıldı Ne Yapmalıyım? Kaç Ay Sürer? Memuriyete Etkisi?-Kurtulma Rehberi Şüpheyi lehinize kullanmak bir tür sanattır. Bu sanatın bazı inceliklerini size ilettiğim rehberde detaylıca ele aldık. Bu yazıdaki sırları ana akım medyadaki bazı avukatların dilinden duyamazsınız. Zira ortalıkta çok dillendirilmez.
Hakkınızda bir ceza soruşturması açıldığı vakit ilk olarak şüphenin kaynağına bakarlar (Ceza-Savcılık Soruşturması Açıldı İse İlk Ne Yaparlar?).
- Bu şüphe neyden kaynaklanıyor?
- İddiayı ortaya atan kim?
- Şüpheyi bertaraf edecek başkaca şüpheler var mı?
- Şüpheli kimliği ve kişiliği nasıl?
Sizin de savunma yaparken ilk olarak bu başlıklar üzerinde olayı ele almanız savunmanızın daha sağlam temeller üzerine oturmasını ve etkin olmasını sağlayacaktır.