En son şu tarihte güncellendi: 4 Mart 2024
Koruma amaçlı imar planları, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenen sit alanlarında, sosyal ve ekonomik yapıyı iyileştirmeyi, istihdam ve katma değer yaratmayı amaçlayan, kısacası sit alanlarında koruma ve geliştirmeyi amaç edinen imar planlarıdır. Görüldüğü üzere koruma amaçlı imar planlarının konusunu sit alanları oluşmakta ve bu alanlarda imar planlaması yapılmaktadır. İşbu sebeple koruma amaçlı imar planına karşı itiraz edebilir veya idari işlem statüsünde olan bu planlara karşı idare mahkemesinde iptal veya tam yargı davası açabilirsiniz.
Başlıklar:
Koruma Amaçlı İmar Planı Nedir?
Koruma amaçlı imar planı, ‘’Koruma amaçlı imar planları ve çevre düzenleme projelerinin hazırlanması, gösterimi, uygulanması, denetimi ve müelliflerine ilişkin usul ve esaslara ait yönetmeliğin’’ 4. maddesinde tanımlanmıştır. İlgili maddede;
Koruma amaçlı imar planı: ‘’Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenen sit alanlarında, alanın etkileşim geçiş sahasını da göz önünde bulundurarak, kültür ve tabiat varlıklarının sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, demografik, kültürel, sosyo-ekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak; halihazır haritalar üzerine, koruma alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını, sağlıklaştırma, yenileme alan ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya dolaşımı ve taşıt ulaşımını, altyapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansmanı ilkeleri uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek şekilde hazırlanan, hedefler, araçlar, stratejiler ile planlama kararları tutumları, plan notları ve açıklama raporu ile bir bütün olan nazım ve uygulama imar planlarının gerektirdiği ölçekteki planları’’ ifade etmektedir.
Görüldüğü üzere koruma amaçlı imar planlarının konusunu ”sit alanları” oluşmaktadır. İşbu sebeple koruma amaçlı imar planının yapılabilmesi için ortada Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenmiş ”sit alanı” bulunması gerekmektedir. Bu yazımızda sit kavramının ne olduğundan ve sit alanlarından söz etmeyeceğim. Zira bu konuda uzunca bir yazımız bulunmaktadır. Okumak isterseniz yazımızın linkini buraya bırakıyorum. https://mehmetgorunmez.av.tr/sit-statusu-degistirme-tamamen-kaldirma-davasi-nereye-ve-nasil-ne-zaman-acilir/
Koruma Amaçlı İmar Planlarının Hazırlanması
Bir alanın koruma bölge kurulunca sit alanı olarak ilan edilmesi, bu alanda her ölçekteki plan uygulamalarını durdurmaktadır. Bu durumda sit alanı ve etkileşim geçiş sahası göz önünde bulundurularak, varsa 1/25000 ölçekli plan kararları ve notları alanın sit statüsü dikkate alınarak yeniden gözden geçirilir ve ilgili idarelerce onaylanır. Belirtmek gerekir ki sit alanı olarak ilan edilen yerlerde imar planı uygulamaları dursa da, durdurmadan önce kazanılan hakların korunması gerekmektedir.
Koruma amaçlı imar planlarının hazırlanması belirli aşamalar içermektedir;
1-Öncelikle sit alanlarının mevcut şartlarının korunması amacıyla koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından 3 ay içinde, geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları belirlenir.
2-Koruma amaçlı imar planları, sit alanı olarak tespit edilen yerdeki yetkili idare tarafından yapılır. Buna göre belediye sınırları ve mücavir alan içerisinde yer alan sit alanlarında belediye, bu sınırların dışındaki alanlarda ise valilikler yetkilidir. İdareler planları, Bakanlıkça hazırlanan koruma amaçlı imar planları teknik şartnamesinde belirtilen esaslara uygun olarak hazırlamalıdır. İdarelerce planlama alanının özelliğine göre bu şartnameye ek olarak özel teknik şartname de düzenlenebilir.
3-İdareler koruma amaçlı imar planı hazırlanmasına başlamadan önce plan sınırları ile etkileşim geçiş sahası belirlenmesine ilişkin önerilerini ilgili koruma bölge kuruluna sunarak uygun görüşünü almakla yükümlüdür. Bu aşamada koruma bölge kurullarınca da ihtiyaç duyulması halinde etkileşim geçiş sahası belirlenir. İdare koruma amaçlı imar planı ile varsa etkileşim geçiş sahasını birlikte planlar.
4-Yapılacak koruma amaçlı imar planlarında, Kanun gereğince kesin yapılaşma yasağı uygulanması gereken alanlar belirlenir, tescilli kültür varlıkları ile sit alanları içindeki faaliyetlerin ve yapı stoğunun deprem, sel baskını, heyelan, yangın, kaya düşmesi ve benzeri afetlere karşı daha dayanıklı ve güvenli hale getirileceğine ilişkin hedefler, stratejiler ve uygulama esaslar getirilir ve bunlar plan açıklama raporu ve plan notlarına işlenir. Yine koruma amaçlı imar planlarının hazırlanması aşamasında tarihi çevre, kültürel ve doğal miras, sosyal, kültürel ve ekonomik yapı, teknik altyapı, sosyal donatı, yapı ve sokak dokusu, mülkiyet yapısı, ulaşım, dolaşım sistemi, örgütlenme biçimi ve benzerlerine ilişkin gerekli etütler kent bütünü ile ilişkilendirilerek yapılır. Tespit edilen sorunların çözümü ve tarihi, kültürel, doğal çevrenin yaşanabilir ve sürdürülebilir biçimde korunabilmesi için alana özgü stratejiler belirlenir.
5-Koruma amaçlı imar planlarının varsa etkileşim geçiş sahaları ile sit alanının bütününü kapsayacak şekilde içinde bulunduğu yerleşme ile ilişkileri kurularak hazırlanması zorunludur. Ancak koruma amaçlı nazım imar planında, planın uygulanmasına yönelik etaplar ve uygulama programı tanımlanmış ise, nazım planın koruma bölge kurulunda uygun görülmüş ve idarece onaylanmış olması kaydıyla koruma amaçlı uygulama imar planları etaplar halinde yapılabilir.
6-Koruma amaçlı imar planlarında, taşınmaz kültür varlıklarının fiziksel ve mülkiyet dokusu özellikleri, mevcut sosyal ve teknik altyapı tesisleri, koruma-kullanma dengesi, planlanan alanın şartları ile ihtiyaçları gözetilerek kentsel, sosyal ve teknik altyapı alan standartları, yaya ve taşıt yolları genişlikleri koruma amaçlı imar planı kararları ile belirlenir. Planlarda, engelliler gibi kamu ortak mekanlarını kullanmakta zorluk çeken kişilerin kentsel kullanımlara, sosyal donatı ve teknik altyapı alanlarına erişimini ve kullanımını sağlayıcı ve kolaylaştırıcı tedbirlerin alınması amacıyla tasarım ilkeleri geliştirilerek mekansal düzenlemeler yapılır ve her türlü mevzuat ve Türk Standartları Enstitüsü standartları dikkate alınır.
7-Koruma amaçlı imar planları, kadastral durum işlenmiş güncel onaylı halihazır haritalar üzerine çizilir. Koruma amaçlı imar planları, bu planlara esas jeolojik-jeoteknik veya mikro bölgeleme etüt raporlarına uygun olarak hazırlanır. Ancak Kanunla kesin yapı yasağı getirilen alanlarda yapılan koruma amaçlı imar planlarında jeolojik-jeoteknik rapor hazırlanma şartı aranmaz. Yapılacak koruma amaçlı imar planları, plan açıklama raporu, araştırma ve analiz çalışmaları, plan müellifi ve planlama ekibi tarafından imzalanır.
8-Koruma amaçlı imar planları, yeni bir koruma amaçlı imar planı veya koruma amaçlı imar planı revizyonu hazırlanıp onaylanmadan veya herhangi bir yargı kararı bulunmadan ilgili idarece iptal edilemez. Sit alanlarına ilişkin tüm ölçeklerde yapılmış, koruma bölge kurullarının uygun görüşü alınarak yürürlüğe giren planların yargı kararları ile uygulamasının durdurulması veya iptal edilmesi halinde ilgili koruma bölge kurulunca geçiş dönemi yapılanma şartları yeniden belirlenir. Planın iptali halinde plan yapım süreci başlatılır. Planlarda kısmi iptal olması halinde iptal edilen kısma ilişkin geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları koruma bölge kurulunca belirlenir ve plan bütünü göz önünde bulundurularak ilgili idarece plan yapım süreci başlatılır.
9-İdareler söz konusu sit alanlarında 3 yıl içerisinde koruma amaçlı imar planını hazırlatıp incelemek ve sonuçlandırmak üzere koruma bölge kuruluna sunmak zorundadır. Bu üç yıllık sürenin sonunda, koruma amaçlı imar planlarını yapma ve yaptırmaya yetkili idarelerce bütçelerinde plan yapımı için yeterli ödenek bulunmadığının, ilgili kurumlardan ödenek temin edilemediğinin ve koruma amaçlı imar planı hazırlama yeterliliğine sahip teknik elemanlarının olmadığının birlikte belgelenmesi durumunda veya alanda kazı çalışmalarının devam etmesi, afet hali gibi zorunlu teknik gerekçelerle plan yapılamaması halinde, koruma bölge kurulunca bu süre gerekçeli olarak uzatılabilir. Her ne kadar mevzuatımızca koruma imar planlarının hazırlanması için belirli bir süre öngörülmüş ise de, bu süreye uyulmaması halinde hangi yaptırımın uygulanacağından söz edilmemiştir.
Koruma Amaçlı İmar Planlarının Onaylanması
İlgili idare tarafından hazırlanan koruma amaçlı imar planı, koruma bölge kuruluna sunulur. Koruma bölge kurulu müdürlükleri, belediye yetkisinde olan alanlarda belediye meclisince, il özel idaresi yetkisinde olan alanlarda il genel meclisince ve diğer idarelerin yetkisindeki alanlarda onaylamaya yetkili makam tarafından uygun bulunarak kendilerine iletilen koruma amaçlı imar planını, kanun ve yönetmelik hükümleri doğrultusunda eksik belgesinin olup olmadığı yönünde inceler. Eksik belgesi bulunduğu saptanan planlar koruma bölge kurulu müdürlüğünce idareye iade edilir.
Koruma bölge kurulu, belgeleri tam olarak koruma bölge kuruluna ibraz edildiği tarihten itibaren koruma amaçlı imar planlarını en geç 6 ay içinde karara bağlar. Koruma amaçlı imar planı, belediye yetkisinde olan alanlarda belediye meclisince, il özel idaresi yetkisinde olan alanlarda il genel meclisince ve diğer idarelerin yetkisindeki alanlarda onaylamaya yetkili makam tarafından en geç 2 ay içinde görüşülür ve karara bağlanır. Koruma bölge kurulunca plana ilave edilen veya değiştirilen hususlar olması halinde, idare bu konularla ilgili plan yapım sürecinde alınan görüşler ve ana kararlar dikkate alınarak varsa değişmesini istediği hususları aynı süre içerisinde koruma bölge kuruluna bildirir. Bu süre içinde idarece herhangi bir husus koruma bölge kuruluna iletilmediği takdirde, koruma bölge kurulunca uygun bulunmuş haliyle planlar onaylanmış sayılır ve kesinleşerek yürürlüğe girer.
İdarece planda değiştirilmesi istenen hususlar koruma bölge kuruluna bildirildiği takdirde koruma bölge kurulunca bu hususlar değerlendirilir ve uygun görülen haliyle planlar idarelere onaylanmak üzere gönderilir.
Planlar, koruma bölge kurulunun uygun gördüğü şekliyle ilgili idarelerce 60 gün içinde onaylanmak zorundadır. Bu süre içinde görüşülmeyen ya da onaylanmayan planlar kesinleşerek yürürlüğe girer. Planlar onaylandığı tarihten itibaren en geç 15 iş günü içinde 30 gün süreyle herkesin görebileceği şekilde idarelerce tespit edilen ilan yerlerinde asılmak suretiyle ve idarelerin internet adreslerinde eş zamanlı olarak ilan edilir. Planların nerede ve nasıl görülebileceği mahalli haberleşme araçları ile yerel veya ulusal basında veya ilgili muhtarlıklarda duyurulur.
İdare, onaylanan koruma amaçlı imar planı ve eklerini, koruma bölge kurulu kararı ile birlikte dağıtımı yapılmak üzere asgari 5 takım olarak ilgili koruma bölge kurulu müdürlüğüne gönderir. Uygun bulunan planlara ilişkin koruma bölge kurulu kararı, koruma bölge kurulu müdürlüğünce ilgili yerlere, karar eki planlar ise sadece Genel Müdürlük ve ilgili idarelere gönderilir.
Koruma Amaçlı İmar Planına İtiraz
Koruma amaçlı imar planlarına, askı süresi olan 30 günlük süre içerisinde itiraz edilebilir. İtirazlar ilgili idarelere yapılır. İtirazlar en geç 30 gün içinde değerlendirilir ve karara bağlanır. İlgili idare itirazı haklı görse dahi re’sen koruma amaçlı imar planında değişiklik yapamaz. Böyle bir durumda idare itiraz doğrultusunda koruma amaçlı imar planında değişiklik yapma görüşünde ise, yapılan itirazları ve kendi görüşünü koruma bölge kurulunun değerlendirmesine sunar. Bu durumda koruma bölge kurulu gerekli inceleme ve değerlendirmeyi yaparak bu konuda bir karar verecektir.
Kural olarak idareler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurullarının kararlarına uymak zorundadır. Bununla birlikte koruma amaçlı imar plânları, değişiklikleri ve revizyonlarına ilişkin koruma bölge kurullarınca alınan kararlara karşı Koruma Yüksek Kuruluna itiraz edilebilir. Koruma amaçlı imar planına yapılan itirazlar uygulamayı ve yürütmeyi durdurmaz.
Şunu önemle ifade edelim ki itiraz yolu, ihtiyari bir yoldur. İşbu sebeple ilgili idareye itiraz etmeden önce doğrudan dava açabilirsiniz. Ayrıca ilgili idare de koruma yüksek kuruluna itiraz etmeden doğrudan dava açma yoluna gidebilir.
Koruma Amaçlı İmar Planına Karşı Açılabilecek İptal Davası veya Tam Yargı Davası
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere koruma amaçlı imar planına karşı itiraz, ihtiyari bir yol olup doğrudan bu idari işleme karşı idare mahkemesinde dava açabilirsiniz.
Koruma amaçlı imar planlarına karşı açılacak iptal veya tam yargı davasında davalı taraf; koruma bölge kurullarının bağlı bulunduğu Kültür Bakanlığı ile koruma amaçlı imar planını hazırlayan idaredir. İşbu sebeple açılacak davada her iki tarafın hasım olarak gösterilmesi gerekmektedir.