En son şu tarihte güncellendi: 17 Nisan 2024
Sosyal medya içerik üreticileri hakkında vergi incelemesi yapılması, bilindiği üzere ülke gündeminde. Bu konuda birçok haber yapılmış olsa da vergi incelemesinin nasıl yapılacağı hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. İşbu sebeple bu yazımızda vergi incelemesinin nasıl yapılacağından ve inceleme esnasında dikkat edilmesi gereken noktalardan kısaca söz edeceğiz.
Başlıklar:
Vergi İncelemesi Neden Yapılır?
Vergi incelemesi genelde bir sebep neticesinde yapılır. Çoğunlukla hakkınızda bir ihbar veyahut şikayet varsa vergi incelemesi yapılmaktadır. Bunun yanı sıra Bakanlık bünyesinde kurulmuş olan risk analiz sistem verileri, kamu kurum ve kuruluşlardan gelen bilgi ve belgeler sebebiyle de vergi incelemesi yapılabilmektedir. Ancak önemle belirtelim ki bahsettiğimiz sebepler mevcut olmasa dahi, hiçbir sebep yokken bile mükellefler vergi incelemesine alınabilmektedir. Yani vergi incelemesine girmeniz için muhakkak bir sebebin var olması gerekmez.
Vergi İncelemesini Kim Yapar?
Vergi incelemesini genellikle vergi müfettişleri yapmaktadır. Bununla birlikte vergi müfettiş yardımcıları, vergi dairesi müdürleri, Gelir İdaresi Başkanlığındaki müdürler veya ilin en büyük mal memuru da vergi incelemesi yapma yetkisine sahiptir.
Vergi İncelemesinin Kapsamı Nedir?
Vergi incelemesi tam inceleme şeklinde yapılabileceği gibi, sınırlı inceleme şeklinde de yapılabilmektedir. Eğer tam inceleme şeklinde yapılırsa; bir mükellef hakkında bir veya birden fazla vergi türüne dair, bir veya daha fazla vergilendirme dönemine ilişkin tüm işlemlerin matrah unsurlarını içerecek şekilde inceleme yapılacaktır. Sınırlı inceleme ise belli dönemlere veya belli bir vergi türüne ait inceleme yapılmasını ihtiva eder.
Vergi İnceleme Süreci Nasıl Yürütülür?
Vergi inceleme süreci, ilk olarak vergi incelemesi yapmaya yetkili olan birime vergi inceleme görevi verilmesi ile başlar. Sonraki süreçte vergi incelemesi yapmaya yetkili birimler ‘’İncelemeye Başlama Bildirimi’’ düzenler ve artık vergi inceleme süreci bu bildirimin resmi olarak düzenlendiği tarihten itibaren başlamış olarak kabul edilir. Sonraki süreçte vergi dairesi tarafından vergi incelemesi yapılır ve vergi incelemesi sonucunda yine incelemeyi yapan yetkililer tarafından ‘’Vergi İnceleme Raporu’’ hazırlanır. Hazırlanan vergi inceleme raporu yürürlüğe girmeden önce Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca değerlendirilir ve en son süreç olarak vergi inceleme raporu ilgili vergi dairesine gönderilerek mükellefe ödeme emri gönderilir.
Şimdi vergi inceleme sürecini daha detaylı olarak ifade edelim;
1-Yetkililere Vergi İnceleme Görevinin Verilmesi
Yukarıda vergi incelemesinde yetkili olan birimlerden söz ettik. Tekrardan belirtirsek genelde vergi incelemesini vergi müfettişleri yapsa da vergi müfettiş yardımcıları, vergi dairesi müdürleri, Gelir İdaresi Başkanlığındaki müdürler veya ilin en büyük mal memuru da vergi incelemesi yapma yetkisine sahiptir.
Söz konusu birimler vergi incelemesi yapma yetkisine sahip olsa da, hiçbirinin kendiliğinden vergi incelemesi başlatma yetkisi bulunmamaktadır. İşbu sebeple bu yetkili birime idare tarafından ”vergi inceleme görev yazısı” gönderilir.
Genelde vergi incelemesi sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin yapılır. Bu sebeple vergi incelemesi yapan yetkili birim, mükelleflerden vergi incelemesine ilişkin dönem ve konu dışında bilgi ve belge talebinde bulunamaz. Ancak inceleme, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden takvim yılının başından itibaren, 5 yıl sonuna kadar her zaman yapılabilecektir İşbu sebeple hakkınızda belli bir dönem ve konuya ilişkin vergi incelemesi yapılmış olsa da, 5 yıllık bir zamanaşımı süresi olduğundan, başka dönemler için yeniden inceleme yapılması her zaman mümkündür.
Bununla birlikte inceleme konusu ve dönemi dışında yeni bir inceleme yapılması isteniyor ise yetkili görevli, bu hususu vergi inceleme görev yazısını gönderen idareye bildirir. Artık bu noktada yeni bir görevlendirme yapılması gerekmektedir. Bahsettiğimiz hususlardan anlaşıldığı üzere vergi incelemesi sadece inceleme görev yazısında belirtilen dönem ve konu hakkında yapılır. Eğer başka bir dönem ve konu incelenmek istiyorsa yetkili birimin yeniden görevlendirilmesi gerekecektir.
2-İncelemeye Başlama Bildiriminin Düzenlenmesi
Vergi inceleme görev yazısından sonra, vergi incelemeye yetkili olan birim tarafından, ‘’İncelemeye Başlama Bildirimi’’ düzenlenecektir. İncelemeye başlanma tarihi, söz konusu bildirimin düzenlendiği tarih olarak kabul edilmektedir. İncelemeye başlama bildirimi; hakkında inceleme yapılacak mükellefe, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine ve incelemeyi yapacak yetkilinin bağlı bulunduğu denetim ve inceleme birimine gönderilir.
Mükelleflere de tebliğ edilmesi gereken incelemeye başlama bildiriminin belli unsurları içermesi zorunludur. Söz konusu bildirimde ; hakkında inceleme yapılacak kişinin kimlik bilgileri , adresi, unvanı, incelemenin tam mı sınırlı mı inceleme olduğu, incelenecek dönem, incelemenin konusu, verginin türü ve mükellefin incelemeye ilişkin hak ve yükümlülüklerine dair bilgilerin yer verilmesi zorunludur.
3-Vergi İncelemesinin Yapılması
Vergi incelemesi kural olarak vergi dairesinde yapılır . Ancak gerekli durumlarda vergi sorumlusunun veya mükellefin yazılı olarak talepte bulunması halinde inceleme, mükellefin iş yerinde de yapılabilmektedir.
Vergi incelemesi yapılırken ilk olarak mükelleften, yasal defter ve belgeler yazılı olarak istenir. Defter ve belgeler tutanakla görevliler tarafından teslim alınır. Söz konusu bilgiler, defter kayıtları ve Maliye Bakanlığının veri sisteminde kayıtlı olan mükellefe ilişkin tüm bilgiler, vergi incelemesi yapmaya yetkili olan birim tarafından incelenir. Tespit edilen hususlar neticesinde Vergi İnceleme Tutanağı ve Bilgi İsteme Yazıları düzenlenir. Mükellefe tutanakla, tespit edilen noktalara ilişkin soru yöneltilir.
Mükellefler, kamu idareleri, mükellef ile ilişkili olan gerçek veya tüzel kişiler vergi incelemesi yapmaya yetkili olan birim tarafından istenen tüm bilgileri iletmek zorundadır. Bu süreç sonucunda tespit edilen ve kanuna aykırı bulunan tüm işlemler, Vergi İnceleme Tutanağında mükellefe soru olarak yöneltilir. Şunu önemle ifade edelim ki vergi inceleme tutanağı düzenlenmeden önce mükellef tutanak taslağını görme hakkına sahiptir. Bu sebeple vergi inceleme tutanak taslağını incelemeyi yapan vergi müfettişinden talep ediniz. Talep halinde söz konusu tutanak taslakları, iki gün önceden mükellefe sunulmalıdır.
Vergi incelemesi sonucunda yetkililer, mükellefleri tutanakları imzalama noktasında zorlayamaz. Zira silahların eşitliği ilkesi gereği mükellef vergi incelemesi sonucunda ileri sürülen iddiaları kabul etmek zorunda değildir. Eğer vergi incelemesi tutanağında yer alan bilgiler gerçek değil veya hatalı ise, tanık dahil birçok delil ile doğrusunu kanıtlayabilir ve dava yoluna gitmeden vergi inceleme sürecini sonlandırabilirsiniz.
Yine mükellef vergi inceleme tutanağını imzalamaya çekinirse, tutanağa konu edilen bilgi ve belgeler mükellefin rızasına tabi olmaksızın kendilerinden alınır ve tarh edilen vergi ve cezalar kesinleşinceye kadar kendilerine verilmez. Ayrıca mükellefler vergi inceleme tutanağı düzenlenirken; rapor değerlendirme komisyonunda iddia ve savunmalarının dinlenmesi için dinlenme talebinde bulunabilir. Eğer rapor değerlendirme komisyonunda dinlenmek istiyorsanız, muhakkak dinlenme talebinde bulunmak zorundasınız, aksi halde vergi inceleme raporuna karşı rapor değerlendirme komisyonunda beyanda bulunma imkanınız ortadan kalkar.
Vergi incelemesi vergi kanunlarına, yönetmeliklere, Cumhurbaşkanı kararlarına, genel tebliğlere, sirkülere aykırı olarak yapılmaz. İşbu sebeple mevzuata aykırı bir vergi inceleme raporunun düzenlenmesi mümkün değildir.
Yine vergi inceleme süreci sınırlı inceleme yapılırsa 6 ay, tam inceleme yapılırsa 1 yıla yakın sürmektedir. Ancak bu süreler kesin olmamakla birlikte incelemeyi yapan yetkililerin talebi üzerine uzatılabilmektedir.
4-Vergi İnceleme Raporunun Yazılması
Vergi inceleme tutanağında yer alan bilgi ve tespitlerin aksi mükellefler tarafından ispatlanamamışsa, vergi incelemesi yetkilisi tarafından tutanak doğrultusunda vergi inceleme raporu yazılır. Vergi inceleme raporunda sadece vergi inceleme tutanağında mükellefe soru olarak yöneltilen olumsuz tespitler değerlendirilebilir, soru olarak yöneltilmemiş tespitler yer alamaz.
Vergi inceleme raporunda; tarhiyat ve ceza kesme işlemleri yapılacağı gibi eğer Türk Ceza Kanununun kapsamına giren bir suç tespit edilmişse Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Söz konusu suç başka bir kurum ve kuruluşun görev alanına giriyorsa, görevli kuruma bilgi verilir.
5-Vergi İnceleme Raporunun Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca Değerlendirmeye Alınması
Vergi inceleme raporları, vergi incelemesi yapmaya yetkili bir komisyon olan rapor değerlendirme komisyonuna sunulur ve rapor işleme alınmadan önce bu komisyon tarafından incelenir. Vergi inceleme raporunun rapor değerlendirme komisyonuna sunulması, vergi inceleme sürecini sona erdirir. Mükellefler eğer tutanak düzenlendiği sırada dinlenme talebinde bulunmuşlarsa, iddia ve savunmalarını rapor değerlendirme komisyonuna iletebilir.
6-Vergi İnceleme Raporunun Vergi Dairesine Gönderilmesi
Vergi inceleme raporu, rapor değerlendirme komisyonunun incelemesinden geçtikten sonra artık vergi dairesine gönderilecektir. Vergi dairesi ise mükellefler adına vergi cezası keser ve vergi tarhiyatı yapabilir.
Tarhiyat ve kesilen ceza, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesi tarafından yerine getirilir. Mükellefin bağlı olduğu vergi dairesi mükellefe ödeme emri gönderir. Söz konusu ödeme emrinde 30 gün içinde dava açılabileceği bilgisi yer almaktadır. Eğer dava açmak istiyorsanız vergi dairesinin kestiği ceza ve vergi tarhiyatına karşı vergi mahkemesinde dava açabilirsiniz. Açılan davada vergi mahkemesi, vergi inceleme raporunda yer alan tespitlerin ve sonuçların hukuka uygun olup olmadığını inceler.
Vergi İnceleme Raporuna Karşı Doğrudan Dava Açılabilir Mi?
Vergi inceleme raporuna karşı istisnai durumlar haricinde doğrudan dava açılabilmesi mümkün değildir. Zira hazırlanan rapor kesin ve yürütülebilir bir işlem özelliği taşımaz. Bununla birlikte yapılan vergi incelemesi neticesinde vergi kabahati veya vergi ziya tespit edilirse, bu durumda oluşturulacak tarhiyat ve ceza artık dava konusu edilebilecektir. Daha açık bir ifadeyle her ne kadar vergi inceleme raporuna karşı doğrudan dava açılamasa da , vergi inceleme sürecince tespit edilecek tarhiyat ve ceza davaya konu edilebileceğinden, vergi inceleme raporları açacağınız dava için oldukça önem arz etmektedir.