En son şu tarihte güncellendi: 21 Kasım 2020
Mobbing, iş yerlerinde görülen, bir ya da birçok sayıdaki çalışanın işe yeni girmiş kişiler üzerinde kurduğu baskı sisteminin adıdır. Nedenleri, sonuçları ve süreçleri ile birlikte askerlikteki ‘devrecilik’ sistemine benzer. Temel dayanağı zaman ve yetkidir. Bir iş yerinde çok daha uzun süreli çalışan ve daha fazla yetkiye sahip olan bireylerin diğer bireylere olan acımasız yaklaşımları, mobbing uygulamalarının özünü oluşturur.
Özneleri intihara kadar sürüklediği için ‘kabahat’ ya da ‘hata’ olarak değil ‘suç’ olarak değerlendirilmelidir. Türkiye’de ve dünyada trajediyle sonuçlanan birçok mobbing örneği görüldü, görülmeye de devam ediyor.
En Sık Görülen Mobbing Çeşitleri
1- Baskı ve Korkutma: İnsanın elinde bulunan güç kötü niyetle birleşince anında çok tehlikeli bir silaha dönüşebilir. En sık görülen mobbing çeşitlerinin başında baskı ve korkutma yer alıyor. ‘İşini kaybetme korkusundan’ beslenen bu baskı politikası çoğu zaman en uç noktalara kadar varır. İşe yeni alınan erkek ve kadın personellerin tamamına uygulanan bu stratejik korkutma planı, tıkır tıkır işler. Kişiler alayla, bıyık altı gülümsemelerle, yalnız bırakılmayla gün be gün rahatsız edilir.
2- Yıldırma: Yıldırma politikası da sektör fark etmeksizin birçok ofiste kendini gösteren bir diğer mobbing türüdür. Genellikle tüm angarya işlerin bir kişinin üstüne yıkılmasıyla başlar. Diğerleri işten tam saatinde, hatta nispet yaparcasına erken çıkarken mobbing uygulanan kişi gece geç saatlere kadar ofiste çalışmaya zorlanır. Bu mobbing türünde sadece psikolojik değil fiziksel tahribat da söz konusudur. Üst düzeyde fazla çalışmak zorunda bırakılan kişilerde uykusuzluğa ve yorgunluğa bağlı olarak birçok farklı semptom ortaya çıkabilir.
3- Şiddet: Yeni işe başlayan kişiler kendilerine verilen ilk işi eksik ya da hatalı yaptığında hakarete uğrayabilir. Mobbing şiddetleri fiziksel değildir belki ama çoğu zaman bir tokattan daha çok can yakar. Kişilerin kendini sistemli olarak aciz, işe yaramaz, beceriksiz hissetmeleri sağlanır. Bu psikolojik şiddetin sonunda birçok çalışan ağlayarak ofisi terk eder ve daha ilk maaşlarını almadan istifa eder.
Mobbing’e Uğramak Nasıl Bir Duygu?
Mobbing, insan kötülüğünün ortam ve çevre fark etmeksizin her koşulda organize olabileceğinin en büyük kanıtıdır. Türkçede ‘ekmeğiyle oynamak’ deyiminin tam karşılığı bu şiddet türünde kendini gösterir. Oynanan sadece ekmek değildir üstelik. İnsanların psikolojileriyle, zihinleriyle ve onurlarıyla da kırılıp tekrar yapılan bir oyuncak gibi tekrar tekrar oynanır. Bu aşağılık suça maruz kalan kişilerde hayatının tamamına yayılabilecek bir güvensizlik tohumu ekilmiş olur. Oklar kendine yönelebilir ve kendisini hiç hak etmediği tenkit oklarıyla yaralayabilir. Ben işe yaramazım, ben bu ofisi hak etmiyorum gibi sayıklamalar iç sesler halinde yankılanıp durur. Mobbinge uğrayan kişilerin hissettiklerinin ortak paydasında çaresizlik vardır. İşe devam etmek bu zulmün sürekliliği anlamına gelirken, işi bırakmak zorunda kalmak ise yepyeni bir umarsızlığın pençesinde kıvranmak demektir.
Mobbing’e Uğrayan Ne Yapmalı?
Mobbing’e uğrayan kişiler ‘teslim olmak’ dışında birçok şey yapabilir. Bunların başında ofiste gözünü kestirdiği ya da kendisine az biraz insani davranan kişilerle iletişime geçmek geliyor. Aynı zamanda patron ya da müdür sıfatında olan kişilere şikayetlerde bulunmak da izlenecek yollardan bir diğerini oluşturuyor. Kesinlikle yapılan zulme karşı sessiz kalınmamalı. Aksi takdirde mobbinge dayalı şiddet gün be gün artacaktır.
Mobbing Nedeniyle Oluşan Zararlar Telafi Edilebilir mi?
Bildiğimiz kadarıyla yasalarda ‘mobbing tazminatı’ adı altında bir tazminat türü yok. Ancak başta ayrımcılık tazminatı olmak üzere izlenebilecek birçok yasal prosedür var. Bunların kanıtlarını toplayabilir ve gerekli mercilere iletebilirsiniz.