En son şu tarihte güncellendi: 30 Mayıs 2023
Kanser ilaçlarının farmaekonomik açıdan incelenmesinde “maliyet-etkinlik” adı verilen bir method vardır.
Bu maliyet-etkinlik incelemesinde bir ilaç için ödenen her 1 dolar karşılığında elde edilebilecek ömür-sağ kalım oranı hesaplanır.
Bu farmaekonomik analiz yönteminde, “bir hastalığı önlemek ve/veya iyileştirmek için, kullanılan alternatif ilaç ve/veya tedavi yöntemlerinin kullanılmasıyla, birinin diğer(ler)ine göre sağladığı ilave yarara karşılık, yine aynı alternatifin diğerlerine göre faz- ladan a YTL veya b $ harcanmasına değip değmeyeceği” sorusuna cevap aramaktadır. (1)
İlk bakışta gayet rasyonel duran bu inceleme , esasında son derecede vahşi kapitalist bir anlayışın ürünüdür.
Çünkü; bir insanın yakınları ile geçireceği gün sayısının karşılığında en fazla kaç para ödenmesi gerektiğine ilişkin bir çıkarıma götürmektedir.
Oysa ki insan hayatı söz konusu olduğunda bu ekonomik hesaplamaların alt üst edilmesine pandemi süreci ile birlikte şahit olduk.
Her şey bir yana “maliyet-etkinlik” denilen farmaekonomik methodolojik yaklaşımın çürümesi “soyut maliyetler” denilen “çekilen ağrı, yaşabilecek mutlu gün sayısı” gibi faktörlerin herhangi bir denkleme konu edilememesi açısından da sakattır.
Pahalı ve etkili ilaçların kullanılmasını savunanların karşısında; “Sınırlı kaynaklar karşısında sınırsız ihtiyaçların varlığı. Bir yaşlının ekstradan 3-5 sene yaşaması için harcanacak kaynaklara genç ve çocukların bir ömür yaşayabilmesi için kaynak ayırmanın mümkün olması, bir hasta grubunu kurtarmak pahasına ekonomik ve sosyal hayatın durma noktasına gelmesine göz yummak ne kadar doğrudur?” gibi savunmalar vardır.
Esasında bu savunmalara da kısmen hak vermek mümkündür. Ancak bir dengenin tutturulması, olabilecek en fazla sayıda insana tıbbi destek sağlanabilmesini mümkün kılmak, sosyal devletin görevidir. İlaç pahalı diyerek belirli ekonomik değer geçen tüm ilaçlara göz yummak ne kadar sağlıksız ise ekonomik değeri ne olursa olsun her ilacın sosyal sigorta tarafından sorgusuz, sualsiz karşılanması da bir o kadar yanlış.
Kaynaklar:
(1) Newby, D., Hill, S., Use of pharmacoeconomics in prescribing research. Part 2: cost- minimization analysis- when are two therapies equal?, J. Clin. Pharm. Ther., 28, 145- 150, (2003).
(2) https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/842153
(3) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/424615